امین محمودی
خبرنگار

طی یک سال اخیر به‌دلیل خشکسالی گسترده در بسیاری از کشورهای اصلی تولیدکننده محصولات کشاورزی از طرفی و وقوع جنگ اوکراین و روسیه به‌عنوان دو قطب تولید غلات و دانه‌های روغنی کشورهای مختلف جهان تأمین امنیت غذایی را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
از این رو این کشورها علاوه بر حمایت‌های مختلف از تولید به سمت واردات محصولات کشاورزی بیش از نیاز مصرفی یک سال خود نیز رفته‌اند به‌طوری که چینی‌ها نیمی از غلات عرضه شده در بازارهای جهانی را خریداری کرده‌اند.
دولت سیزدهم نیز طی دو سال زراعی اخیر علاوه بر حمایت از تولید محصولات کشاورزی از جمله افزایش نرخ خرید تضمینی و اعطای تسهیلات به کشاورزان، واردات محصولات کشاورزی را در دستور کار خود قرار داده تا انبارها پر از این کالاها باشد و بازار دچار هیچگونه نوسان و کمبودی نشود. به‌ طوری که با وجود افزایش تولید بسیاری از محصولات کشاورزی و تأمین کامل بازار از این محصولات، دولت بیش از نیاز مصرفی سالانه آنها روی به واردات آورده است.
از طرف دیگر به‌دلیل خشکسالی گسترده در کشورمان تولید برخی از محصولات صادراتی همچون پسته و زعفران نیز کاهشی بوده که همین امر سبب کاهش صادرات محصولات کشاورزی نسبت به سال گذشته شده است.
هر چند که به نظر می‌رسد در سه‌ماهه باقی‌مانده از سال 1401 به‌دلیل دیپلماسی اقتصادی قوی دولت سیزدهم، اجرایی شدن توافقنامه‌های ایران با روسیه، چین و قطر و دیگر کشورها برای صادرات محصولات کشاورزی و رفع ممنوعیت صادرات برخی دیگر از محصولات همچون صادرات کیوی به هند و امارات باید شاهد افزایش صادرات محصولات کشاورزی باشیم.
با این حال آخرین آمارهای گمرک حاکی از آن است که در 9 ماهه نخست سال‌جاری میزان تجارت (صادرات و واردات) این محصولات با حمل‌ونقل بیش از 24 میلیون تن محصول کشاورزی و مواد غذایی، به بیش از 29 میلیارد دلار رسیده است.
کاهش 20 درصدی واردات محصولات کشاورزی
براساس آمار گمرک، در 9 ماه نخست سال‌ جاری 18 میلیون و 374 هزار و 763 تن و 563 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 13 میلیارد و 100 میلیون و 683 هزار و 890 دلار از طریق بنادر جنوبی و شمالی وارد کشور شده و محموله‌های این کشتی‌ها پس از تخلیه و بارگیری به مراکز جمعیتی سراسر کشور ارسال شده است.
این در حالی است که در 9 ماه نخست سال گذشته 22 میلیون و 811 هزار و 401 تن و 677 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 12 میلیارد و 191 میلیون و 811 هزار و 761 دلار وارد کشور شده بود.
 این امر نشان‌دهنده آن است که واردات محصولات کشاورزی به لحاظ وزنی با کاهش 20 درصدی و به لحاظ ارزشی با رشد 7 درصدی روبه‌رو بوده است.
خودکفایی در تولید کالاهای اساسی عامل کاهش واردات
یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش واردات به لحاظ وزنی، به حمایت‌های بی‌سابقه دولت سیزدهم و وزارت جهاد کشاورزی از خودکفایی در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی خصوصاً گندم از طریق حمایت‌های قیمتی (افزایش نرخ‌های خرید تضمینی) و حمایت‌های غیرقیمتی (کشت قراردادی، کاهش قیمت نهاده‌های تولید و...) برمی‌گردد، به طوری که دولت سیزدهم به‌ دلیل تعیین غیرمنطقی قیمت خرید تضمینی گندم در سال گذشته توسط دولت دوازدهم، مجبور شد در سال گذشته بیش از 7 میلیون تن گندم به کشور وارد کند ولی با تعیین منطقی قیمت گندم با نرخ 11 هزار و 500 تومان و افزایش 130 درصدی آن در نیمه نخست سال‌ جاری، میزان تولید این محصول به 11.5 میلیون تن رسید و میزان خرید تضمینی 7 میلیون و 500 هزار تن گندم در سال‌ جاری نسبت به سال گذشته، نشان‌دهنده آن است که از رشدی برابر با 3 میلیون تن برخوردار بوده است.
از طرف دیگر طی یک سال گذشته علاوه بر گندم، تولید جو با افزایش یک میلیون تنی از 3 میلیون تن به 4 میلیون تن، تولید برنج با افزایش 700 هزار تنی از یک میلیون و 800 هزار تن به 2 میلیون و 400 هزار تن رسیده است.
میزان مصرف روغن و نهاده‌های دامی نیز در کشور منطقی شده و جلوی قاچاق این محصولات گرفته شده است، از این‌رو می‌توان گفت منطقی شدن مصرف در کنار افزایش تولید، سهم بسزایی در کاهش واردات داشته است.
با همه این اوصاف باید به این نکته اشاره کرد که با توجه به وقوع جنگ اوکراین و روسیه و افزایش افسارگسیخته قیمت کالاهای اساسی کشاورزی و مواد غذایی در سراسر جهان، به نظر می‌رسد دولت توانسته است به خوبی این امر را مدیریت کند.
وضعیت صادرات محصولات کشاورزی
همچنین در این بازه زمانی 5 میلیون و 611 هزار و 309 تن و 555 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 3 میلیارد و 543 میلیون و 409 هزار و 465 دلار صادر شده و این در حالی است که در 9 ماه نخست سال گذشته 6 میلیون و 286 هزار و 994 تن و 693 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 3 میلیارد و 886 میلیون و 258 هزار و 14 دلار از کشور صادر شده بود.
 این امر نشان‌دهنده آن است که صادرات محصولات کشاورزی به لحاظ وزنی با کاهش 11 درصدی و به لحاظ ارزشی با کاهش 9 درصدی روبه‌رو بوده است.
مهم‌ترین کالاهای صادراتی و وارداتی
 طی 9 ماه سال‌ جاری نهاده‌های دامی ( ذرت دامی، جو، کنجاله، سویا و دانه سویا) بیشترین میزان واردات را به خود اختصاص داده‌اند به طوری که براساس آمارهای گمرک در 9 ماه سال‌ جاری 9 میلیون و 911 هزار تن نهاده دامی به ارزش 4 میلیارد و 814 میلیون و 671 هزار و 734 دلار وارد کشور شده است.
این آمار نشان‌دهنده آن است که به لحاظ ارزشی یک‌سوم و به لحاظ وزنی بیش از نیمی از واردات محصولات کشاورزی در 9 ماه نخست سال‌ جاری را به خود اختصاص داده‌اند.  از طرف دیگر برنج، گندم، روغن خام، قند و شکر بیشترین واردات محصولات کشاورزی در این بازه زمانی هستند که عمده‌ترین مقاصد وارداتی نیز امارات و ترکیه بوده است.
این در حالی است که انواع سبزی و صیفی‌جات و محصولات جالیزی از جمله هندوانه و گوجه‌فرنگی، محصولات شیلاتی، مرکبات، زعفران و پسته بیشترین میزان صادرات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده‌اند که عمده‌ترین مقاصد صادراتی نیز کشورهای عراق، امارات و افغانستان بوده است.

گروه اقتصادی / نتایج طرح آمارگیری کشتار دام کشتارگاه‌های رسمی کشور در ماه آذر سال جاری  منتشر شد و براساس گزارش مرکز آمار وزن گوشت قرمز عرضه‌ شده انواع دام‌های ذبح‌شده در کشتارگاه‌های رسمی کشور در آذرماه سال جاری  جمعاً ۴۹٬۸۸۷ تن گزارش شده که سهم گوشت گاو و گوساله بیش از سایر انواع دام بوده است.
براساس نتایج این آمارگیری، گوشت گاو و گوساله با 23 هزار و 622 تن، ۴۷٫۴ درصد از وزن کل گوشت قرمز عرضه‌شده را به خود اختصاص داده است. گوشت گوسفند و بره با 21 هزار و 789 تن، بز و بزغاله با 3 هزار و 502 تن و سایر انواع دام با ۹۷۴ تن، به‌ترتیب ۴۳٫۷ درصد، ۷ درصد و  ۱٫۹ درصد از وزن کل گوشت قرمز عرضه شده را به خود اختصاص داده‌اند.
مقایسه عملکرد کشتارگاه‌های رسمی کشور در آذر ۱۴۰۱ با ماه مشابه سال ۱۴۰۰ نشان‌دهنده کاهش ۹ درصدی مقدار عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه‌های رسمی کشور است. مقدار عرضه گوشت در آذر ۱۴۰۱ نسبت به ماه مشابه سال ۱۴۰۰ برای گوسفند و بره بدون تغییر، برای بز و بزغاله ۴ درصد افزایش، برای گاو و گوساله ۱۸ درصد، گاومیش و بچه ‌گاومیش ۶ درصد و شتر و بچه ‌شتر ۴ درصد کاهش داشته است.
همچنین نتایج حاصل از این طرح آمارگیری نشان می‌دهد که مقدار عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه‌های رسمی کشور در آذر ۱۴۰۱ نسبت به ماه قبل (آبان) در حدود ۷ درصد کاهش داشته است.
قیمت گوشت قرمز در دو ماه گذشته روند افزایشی داشته است و دولت تمهیداتی از جمله عرضه 25 هزار تن گوشت قرمز منجمد توسط شرکت پشتیبانی امور دام در دستور کار قرار داده است. علاوه بر این براساس اظهارنظر شهیاد آبنار مدیرکل دفتر بازرگانی کالاهای کشاورزی، برای تأمین نیاز بازار داخلی و براساس تفاهمنامه‌ای که با بخش خصوصی منعقد شده قرار است گوشت گرم گوسفندی وارد کشور شده و با قیمت هر کیلو ۲۰۰ هزار تومان در میادین میوه و تره‌بار، فروشگاه‌ها و خرده‌فروشی‌ها عرضه شود. آبنار اظهار داشته است: ثبت سفارش گوشت گرم گوسفندی انجام شده و انتظار می‌رود از اواسط هفته آینده واردات گوشت گرم گوسفندی را به کشور داشته باشیم.
تولید گوشت مرغ بیش از نیاز بازار
نتایج طرح آمارگیری کشتار طیور کشتارگاه‌های رسمی کشور در ماه آذر سال جاری نیز منتشر شده است و بر این اساس وزن گوشت عرضه‌شده انواع طیور ذبح‌شده در کشتارگاه‌های رسمی کشور در آذر ۱۴۰۱، 199 هزار و 218 تن گزارش شده که سهم گوشت ماکیان (مرغ و خروس) بیش از سایر انواع طیور بوده است.
براساس نتایج این آمارگیری، گوشت ماکیان (مرغ و خروس) با 196 هزار و 218 تن، 98٫5 درصد از وزن کل گوشت طیور عرضه‌شده را به خود اختصاص داده است. گوشت بوقلمون با هزار و 302 تن، شترمرغ 131 تن و سایر انواع طیور با هزار و 567 تن، به‌ترتیب 0.6 درصد، 0٫1 درصد و 0.8  درصد از وزن کل گوشت طیور عرضه شده را به خود اختصاص داده‌اند.
مقایسه عملکرد کشتارگاه‌های رسمی کشور در ماه آذر ۱۴۰۱ با ماه مشابه سال ۱۴۰۰ نشان‌دهنده افزایش 6 درصدی مقدار عرضه گوشت انواع طیور در کشتارگاه‌های رسمی کشور است. مقدار عرضه گوشت در آذر ۱۴۰۱ نسبت به ماه مشابه سال قبل برای بوقلمون 51 درصد، بلدرچین 68 درصد و سایر انواع طیور 38 درصد کاهش، برای ماکیان (مرغ و خروس) 8 درصد و برای شترمرغ 7 درصد افزایش داشته است.
همچنین نتایج حاصل از این طرح آمارگیری نشان می‌دهد که مقدار عرضه گوشت طیور در کشتارگاه‌های رسمی کشور در ماه آذر ۱۴۰۱ نسبت به ماه قبل (آبان) در حدود 32 درصد افزایش داشته است.
افزایش جوجه‌ریزی در ماه‌های اخیر منجر به ایجاد مرغ مازاد در بازار شده است که برای جلوگیری از متضرر شدن تولیدکنندگان صنعت دام و طیور، جمع آوری مرغ‌های مازاد ضروری است. در همین راستا «مسعود امراللهی» مدیرکل نظارت بر کالاهای اساسی وزارت جهاد کشاورزی از آغاز جمع‌آوری مرغ مازاد با استفاده از تسهیلات تشکل‌ها و اتحادیه‌ها خبر داده است.
شرکت پشتیبانی امور دام کشور پیش از این با توجه به حجم جوجه‌ریزی واحدهای مرغداری و کاهش تقاضا که منجر به افزایش حجم عرضه مرغ گرم در بازار شده بود، اقدام به خرید حمایتی و جمع‌آوری مرغ‌های مازاد از بازار می کرد تا این اقدام منتج به کاهش قیمت کمتر از نرخ مصوب شود، اما حالا اتحادیه‌ها و به طور کلی بخش خصوصی به این موضوع ورود کرده‌اند.  

رفع مشکل صادرات مرکبات به چین و هند

وزیر جهاد کشاورزی تأکید کرد: با رفع مشکلات صادرات مرکبات به چین و هند، فرصت مناسبی ایجاد شده است. به گزارش خبرنگار ایرنا، سید جواد ساداتی‌نژاد با بیان اینکه سال گذشته ۷۷ هزار تن صادرات پرتقال داشتیم که امسال به ۱۷۶ هزار تن افزایش یافته است، ادامه داد: توانستیم به‌سختی پروتکل‌های چین را اجرا کنیم و مشکلات بازار هند را نیز رفع کردیم، بنابراین فرصت مناسبی برای صادرات بیشتر ایجاد شده است. وزیر جهاد کشاورزی همچنین با اشاره به مشکلات سنددار شدن زمین‌های کشاورزی گفت: با همکاری کشاورزان تا پایان دولت تمام زمین‌های کشاورزی را دارای سند می‌کنیم و این کار بزرگ برای دولت اهمیت بالایی دارد. ساداتی‌نژاد افزود: قبل از دولت 4درصد زمین‌های کشاورزی دارای سند بود که در دولت کنونی و تا الان به ۱۵ درصد رسیده است. وی افزود: کشاورز هویت و سند ندارد باید برای یک تسهیلات کسی را برای ضمانت و وثیقه ببرد. ساداتی‌نژاد با اشاره به امر مهم دیگری که دولت پیگیری کرده است ادامه داد: برای یک‌بار باید الگوی کشت را اجرا کنیم، هرچند کار راحتی نیست و ۵۰ سال به دنبال اجرای الگوی کشت بوده‌اند. وی با اشاره به وضعیت کشت و مشارکت کشاورزان در هر سال، به طور مثال وضع کاشت پیاز و کاهش قیمت آن گفت: کشاورزان، مروجین و مسئولان دقت کنند سال آینده شیرینی امسال را کشاورزان از دست ندهند و کشت برنامه‌ریزی شده انجام گیرد و بیشتر نشود. ساداتی‌نژاد با اشاره به اهمیت تقویت اتحادیه‌ها و تفویض اختیار به مردم اظهار کرد: از این پس خرید محصول انجام نمی‌دهیم بلکه اتحادیه‌ها به تنظیم بازار می‌پردازند به این شیوه که وقتی قیمت پایین آمد خود خرید را انجام و ما مابه‌التفاوت را پرداخت می‌کنیم.

حداقل و حداکثر قیمت زعفران اعلام شد

 نایب رئیس شورای ملی زعفران، حداقل قیمت هرکیلو زعفران دسته را ۲۵ میلیون تومان و زعفران نگین را ۳۴ میلیون تومان اعلام کرد. غلامرضا میری گفت: هم اکنون حداقل نرخ هر کیلو زعفران ۲۵ میلیون تومان و حداکثر ۳۴ میلیون تومان است که نسبت به هفته‌های اخیر تغییری نداشته است. به گفته وی، با توجه به کاهش تقاضا در بازار داخل و افت صادرات پیش‌بینی می‌شود که قیمت تغییری نداشته باشد، کمااینکه نسبت به قبل از فصل برداشت ۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش داشته است. میری با بیان اینکه صادرات زعفران کماکان در حال انجام است، گفت: بنابر آمار گمرک تا پایان آذر ۱۵۸ تن زعفران صادر شد، درحالی که مدت مشابه سال قبل این میزان ۲۰۵ تن بوده است. نایب رئیس شورای ملی زعفران گفت: با توجه به موانع و مشکلات سد راه صادرات، بخشی از زعفران تولیدی به طور قاچاق از کشور خارج  می‌شود. این در حالی است که  با رفع موانع صادراتی، زعفران به نرخ واقعی خود در بازار می‌رسد.

اجرای طرح احیای مراتع کشور

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی کشور گفت: با هدف افزایش تولید علوفه در مراتع، اجرای طرح تحول احیای پوشش گیاهی و تولید علوفه در مراتع کشور در دستور کار قرار دارد. به گزارش صدا و سیما، ترحم بهزاد، مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی کشور گفت: با هدف افزایش تولید علوفه در مراتع، اجرای طرح تحول احیای پوشش گیاهی و تولید علوفه در مراتع کشور در دستور کار قرار دارد.