درسوگ امام آگاهی بخش

اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری
دوران زعامت دینی امام جعفر صادق (ع) با پیچیدگی‌های  سیاسی – اجتماعی بسیاری همراه بود. تقریباً نیمی ازاین دوران با عصر خلافت اموی‌ها (132-114ه.ق) و نیمه دیگر آن با روزگار روی کارآمدن عباسیان هم زمان شد. درنیمه اول این دوره پرتحول، قیام‌های کوچک و بزرگی به وقوع پیوست که قیام «نفس زکیه»، برادرش«ابراهیم»،«زیدبن علی» و«ابومسلم خراسانی» مهم‌ترین آنها به شمارمی روند که زمینه سازتحمیل فشارهای سیاسی فراوانی علیه امام(ع) شدند. دامنه عصیان و سرکشی به حوزه چالش‌های سیاسی – اجتماعی محدود نمانده و به باورهای اعتقادی نیز سرایت نمود، از این رو فرقه گرایی در دوران حیات امام صادق (ع) باب شده و درگستره ای وسیع رواج یافت، به گونه ای که علاوه برفرقه‌هایی همچون «معتزله»،«خوارج»،«کیسانیه»،«زیدیه»،«اسماعیلیه» و... کفر و زندقه هم جان گرفته و جمعیت ملحدان اینجا وآنجا سربرآورده بودند.امام صادق (ع) درچنین شرایطی با آگاهی از خطری که جوهره عقیده اسلامی را تهدید می‌کرد، به منظور صیانت از رسالت خاتم انبیا(ص) و با بهره گیری از ضعف نسبی حاکمان، به تعلیم و ترویج معارف دینی پرداخت و بدین سبب به مُجَدِد شریعت محمدی (ص) و احیاگر دین در یکی از بزنگاه‌های تاریخی شهره گشت. یکی از آسیب‌های اجتماعی گریبانگیر جامعه اسلامی در آن ایام، سوق یافتن اجتماع مسلمین به سوی پوچ گرایی و تهی شدن زندگی‌ها از ایمان خالص بود.  حال آنکه براساس تعالیم اسلام، بنیان‌های اجتماع برایمان معنوی و تقوای الهی استوار بوده و افق‌های پیش روی آحاد مسلمان را برادری، نیک اندیشی و خیرخواهی برای دیگران در چارچوب رعایت‌های اخلاقی با محوریت مدارا شکل می‌دهد. درچنین شرایطی امام صادق(ع) از پایگاه علم وعصمت، تلاش مجدانه‌ای را در راه تبیین و تعلیم شریعت محمدی(ص) آنچنانکه بود، آغاز نمود و با تربیت نسلی از اندیشمندان صالح، به معرفی اسلام ناب درگستره جغرافیای اسلامی اهتمام ورزید. آن حضرت(ع) دراین راه  دو هدف عمده را مورد اهتمام قرار داده بود؛ 1- مقابله با انحراف‌های عقیدتی، فکری و اخلاقی  مسلمانان با معرفی حقیقت دین 2- آگاهی بخشی سیاسی نسبت به حرکت‌های اجتماعی که درنهایت به سود یکی از دو طرف «اموی» یا «عباسی» منتهی می‌شد.