کاهش 9 درصدی تجارت در 2020

عطیه لباف
خبرنگار
حدود 10 ماه است که اختلالات اقتصادی و اجتماعی ایجاد شده توسط ویروس کرونا منجر به کاهش چشمگیر تجارت جهانی شده است. آخرین داده‌های اقتصادی جهان نشان می‌دهد که اگرچه بخشی از تجارت جهانی به آرامی برگشته اما هنوز سطح آن پایین‌تر از سال 2019 و چشم‌انداز آن نیز مبهم و نامشخص است.
کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل سطح تجارت جهان در به روز رسانی گزارش «تجارت جهانی» خود به این موضوع پرداخته و اظهار کرده است: تجارت جهانی در فصل دوم سال 2020 کاهش 19 درصدی نسبت به فصل دوم سال 2019 داشته و هیچ منطقه‌ای در جهان از این کاهش در امان نبوده است. داده‌های اولیه 3 ماه سوم نیز نشان می‌دهد در حالی که داده‌ها نسبت به 3 ماهه دوم رشد داشته، اما رشد تجارت جهانی همچنان با کاهش حدود 4.5 درصدی نسبت به سال گذشته منفی است.
سطح کاهش تجارت جهانی در سال 2020
ارزش تجارت جهانی با وجود نشانه‌هایی از جهش شکننده به رهبری چین در سه ماهه سوم 2020، همچنان خوشایند نیست و در مجموع در سال 2020 حدود 9 درصد از تجارت جهانی از بین خواهد رفت.
این موضوعی است که «آنکتاد» در تازه‌ترین به روزرسانی خود از «تجارت جهانی» عنوان می‌کند و در ادامه این گزارش شرح می‌دهد: شاخص‌های برجسته ای مانند شاخص مدیران خرید (PMI) یا همان شامخ نیز هنوز برای ماه‌های آینده عدم اطمینان قابل توجهی را برای تجارت بین‌الملل نشان می‌دهند. این شاخص که به طور خلاصه بیان می‌کند آیا شرایط بازار همان طور که مدیران خرید مشاهده می‌کنند، در حال گسترش، ثابت ماندن یا انقباض هست یا خیر.
حال پیش‌بینی می‌شود که در سه ماهه پایانی 2020 که الان در آن قرار داریم، شامخ  در یک روند منفی باقی بماند و حدود 3 درصد کمتر از مدت مشابه در سال 2019 باشد. با وجود این، به دلیل نگرانی‌های مداوم در مورد اثرات کووید19 بر فعالیت‌های اقتصادی در ماه‌های آینده، این رقم هنوز بسیار نامشخص و ممکن است روند یک افت دوبرابری را در تجارت جهانی رقم بزند.
با فرض ادامه روند مشاهده شده در سه ماهه سوم و چهارم انتظار می‌رود تجارت جهانی در سال 2020 حدود 7 درصد کاهش یابد. حد پایین برای سال 2020 در حدود 9 درصد پیش‌بینی شده است و در این رقم، احتمال افزایش مجدد همه‌گیری کرونا در ماه‌های آینده و احتمال بدتر شدن فضای سیاست، با افزایش ناگهانی سیاست‌های محدود کننده تجارت را نیز در نظر می‌گیرد. مدتی قبل، سازمان تجارت جهانی (WTO) نیز پیش بینی خود را در مورد تجارت کالاها به دلیل پیشرفت‌های انجام شده از ماه ژوئن به روزرسانی کرد و برای سال 2020 کاهش 9.2 درصدی را تخمین زد.
برخی از اقتصادهای بزرگ دنیا چگونه در حال پیشرفت هستند؟
در همین حال آمارهایی وجود دارد که نشان می‌دهد، تجارت در برخی کشورها روند رو به بهبودی را در تابستان سپری کرده است. مانند چین که الگوی تجارت آن از سایر اقتصادها متفاوت بوده است.
آنکتاد می‌نویسد: آمارهای رسمی برای برخی اقتصادهای بزرگ تجارت جهان، بیشتر رکود در تجارت بین‌المللی ناشی از همه‌گیری را نشان می‌دهد. در طول سال 2020، هیچ یک از اقتصادهای بزرگ در امان نبوده اند اما روند آن در کشورها متفاوت است.
صادرات چین پس از سقوط در ماه‌های ابتدایی همه‌گیری در فصل دوم 2020 تثبیت شد و در سه ماهه سوم 2020 با سرعت رشد زیادی -حدود 10 درصد- احیا شد و برگشت. در سمت واردات نیز، تقاضای چین برای محصولات وارداتی پس از کاهش در  3 ماهه سوم 2020 بهبود یافت. برخلاف سایر اقتصادهای بزرگ، واردات چین در ماه‌های جولای و آگوست تثبیت شد و سپس در ماه سپتامبر رشد چشمگیری داشت.
 روند تجارت منطقه‌ای
بر اساس گزارش سازمان ملل، کاهش شدید و گسترده تجارت بین‌المللی در3 ماهه دوم 2020 برای کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته مشابه بوده است. با این حال، به نظر می‌رسد تجارت در کشورهای پیشرفته در رابطه با واردات و صادرات با سرعت کمتری کاهش یافته است. تجارت بین کشورهای در حال توسعه با کاهش 16 درصدی در 3 ماهه دوم و به دنبال آن کاهش 8 درصدی در جولای، نسبتاً مقاوم‌تر است.
هیچ منطقه‌ای از کاهش تجارت بین‌المللی در سه ماهه دوم 2020 در امان نمانده است. با این حال ، به نظر می‌رسد تجارت در شرق آسیا نسبتاً بهتر از مناطق دیگر بوده است. این روند برای ماه جولای حتی بیشتر مشهود بود. از طرف دیگر، شدیدترین کاهش مربوط به منطقه غرب و جنوب آسیا بوده است؛ جایی که واردات 35 درصد و صادرات 41 درصد کاهش یافته است. از ماه جولای، سقوط تجارت در اکثر مناطق قابل توجه است. تجارت در اکثر مناطق بجز آسیای شرقی و اقیانوس آرام به طرز چشمگیری کاهش یافته است.
 تجارت جهانی در سطح بخشی
اختلالات اقتصادی ایجاد شده با شیوع کرونا برخی بخش‌ها را بیش از بخش‌های دیگر تحت تأثیر قرار داده است. به طوری که آنکتاد بر اساس آمارهای ملی برآورد کرده است: درسه ماهه دوم 2020، ارزش تجارت جهانی در بخش‌های خودرو و انرژی تقریباً نصف سه ماهه دوم 2019 بود. همچنین به طور قابل توجهی تجارت مواد شیمیایی، ماشین آلات، فلزات و سنگ معدن و ابزار دقیق کاهش یافت. از طرف دیگر، واردات در تجهیزات ارتباطی، اداری و منسوجات و پوشاک افزایش یافت.
این افزایش‌ها به بیماری همه‌گیر کووید19مرتبط هستند، چراکه این بخش‌ها شامل تجهیزات دفاتر خانگی (برای دورکاری) و تجهیزات محافظتی مانند ماسک هستند. داده‌های ماه‌های جولای و آگوست 2020 الگوهای مشابهی را نشان می‌دهد.
ارزش تجارت بین‌المللی در انرژی و در بخش خودرو هنوز به میزان قابل توجهی کمتر از سطح سال 2019 است. به ویژه در بخش انرژی که در 3 ماهه دوم 2020 ،52 درصد و در ماه‌های جولای و آگوست همچنان 35 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل بوده است. در این شرایط، افزایش تقاضا برای تجهیزات دفاتر خانگی و تجهیزات محافظت شخصی و منسوجات و پوشاک باعث رشد مثبت تجارت تجهیزات ارتباطی شد.
 افزایش تقاضا برای تجهیزات محافظت شخصی
لوازم پزشکی برای مقابله با بیماری همه‌گیری کووید19 و تجارت بین‌المللی نقش مهمی در پاسخگویی به بیماری همه‌گیر کووید19 داشته و آن طور که آنکتاد گزارش می‌دهد، در بهبود تجارت جهانی نیز نقش داشته است.
به طوری که علی رغم مراحل ابتدایی همه‌گیری که فقط چند کشور سیاست‌های محدود کننده تجارت برای حفاظت از تجهیزات پزشکی اعمال کرده بودند و این تحهیزات پزشکی بالقوه کمیاب بود، مدتی است که بازارهای بین المللی به موج تقاضای کلی برای محصولات لازم برای مبارزه با انتشار بیماری کمک می‌کنند.
در واقع، بین ماه‌های ژانویه و مه سال جاری (دی 1398 تا اردیبهشت 1399)، صادرات لوازم پزشکی، تجهیزات حفاظت شخصی، ضدعفونی کننده‌ها، کیت‌های تشخیصی، دستگاه تنفسی اکسیژن و سایر تجهیزات بیمارستانی مرتبط، از چین، اتحادیه اروپا و ایالات متحده حدود 25 تا 45 میلیارد دلار در ماه افزایش داشته است. به طور سالانه تجارت این محصولات از آوریل 2020 (فروردین 1399) به طور متوسط بیش از 50 درصد افزایش یافته است. با وجوداین، افزایش عرضه محصولات مرتبط با این بیماری عمدتاً به سود کشورهای ثروتمندتر بوده است.
آمارهای تجاری نشان می‌دهد که فقط بخش کوچکی از تولید اضافی لوازم مرتبط با کووید19 در جهان به کشورهای کم درآمد رسیده است. به‌طوریکه  واردات سرانه کالاهای پزشکی ضروری برای کاهش بیماری کرونا در کشورهای با درآمد بالا در مقایسه با کشورهای کم درآمد حدود 100برابر بیشتر بوده است.
جدا از درآمد، یکی از عواملی که در چنین اختلاف فاحشی در واکنش دولت تأثیرگذار است، زیان قابل توجه درآمد در بودجه‌های دولت به دلیل شیوع این همه‌گیری است. در حالی که ثروتمندترین کشورها قادر به جمع آوری منابع برای افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی هستند، بسیاری از کشورهای فقیر یا بسیار بدهکار با کمبود بودجه برای این کار مواجهند. این مسأله نشان می‌دهد که بیماری کرونا ممکن است نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی قبلی را تشدید کند. به نظر می‌رسد واکسن امیدوار کننده ترین راه برای تسکین بیماری و احیای اقتصاد جهانی باشد و مهم است که این واکسن مقرون به صرفه و در دسترس باشد.
با این حال، سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل و سازمان تجارت جهانی درباره اینکه در سال 2021 چه چیزی در انتظار تجارت جهانی است؟ معتقدند: این مسأله ناشناخته است و تجار در حال قدم برداشتن در تاریکی هستند.