مســـــخ

احسان طهماسبی
 منتقد سینما‌
از زمانی که مسخ فرانتس کافکا، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار ادبیات فانتزی قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت، بارها فیلمسازان کوتاه و بلند، این شاهکار ادبیات جهان را مورد اقتباس قرار دادند. داستان تبدیل شدن یک انسان به مخلوقی دیگر، علاوه بر اینکه در ذهن، اَشکال فراطبیعی را به‌عنوان عنصر اولیه طرح و توطئه، وارد فضای داستان می‌کند، قواعد و قوانین فیزیکی و طبیعی را نیز زیر پا می‌گذارد. در فیلم «حیوان» (بهمن و بهرام ارک)، تلاش خستگی‌ناپذیر مرد برای خروج از مرز، او را وادار به تقلید از حیوانی می‌کند و همین تقلید، مرد را دچار بحران هویتی کرده و حلول روح حیوان در مرد، مرگ عجیبی را برایش رقم زد. فیلم کوتاه «جلد»، از همین ابزار ادبیات مدرن استفاده می‌کند و انگیزه‌های جدیدی را به داستان قدیم مسخ تزریق کرده و بدین شکل علاوه بر اینکه به بیان مفهومی عمیق که ریشه در عطش و شهوت انسان برای دستیابی به موفقیت دارد اشاره می‌کند، داستان خلاقانه‌ای از ورود مردی بازیگر، به دنیایی لامکان و لازمان را نیز به نمایش می‌گذارد. دنیایی که حاصل درک دقیق و شناخت عمیق مرد از نقشی است که به او محول شده و او در برداشت‌های متعدد سر صحنه، نتوانسته به آن نفوذ کند. اما شور و اشتیاق او برای تصاحب نقش حیوانی عجیب که روبه‌روی پرده کروماکی صداهایی گوش‌خراش در می‌آورد و شماتت و سرزنش و سرخوردگی که از سمت کارگردان و گریمور به او تحمیل می‌شود، مرد را دچار این دگردیسی می‌کند و تحیر و تعجب همه را برمی‌انگیزد. ورود مرد بازیگر به جهان جدید، صرفاً از نوع فرورفتن او در فضای نقش نیست. مرد به‌واسطه مغروق شدن در حال و هوایی که در ابتدای فیلم برای او توضیح داده می‌شود، به دنیایی ورود می‌کند که دیگر خود را با شمایل فیزیکی قبلی نمی‌بیند و به مکان نامعلومی وارد می‌شود که به‌عمد از شرح آن در فیلم، سخنی به میان نیامده است. نمایش موجودی برهنه در مکانی تنها و با اتمسفری خاص، گویی اشاره‌ای به علم فیلوژنتیک دارد و به نوعی پرتویی از اندیشه‌ها و نظریه داروین در خلقت است، به اندازه‌ای در ذهن بازیگر ساخته و پرداخته و مهندسی شده است که اجزایش با دقت، در میزانسنی فراطبیعی در کنار هم قرار گرفته‌اند و امکان خروج از آن جهان را سخت و حتی غیرممکن کرده است.
«جلد»، تنها، نمایشی از تلاش بی‌نهایت و با تمام قوای مردی عاشق سینما و تصویر نیست، بلکه الگویی رفتاری و عملی برای رسیدن به خواسته‌های کوچک و بزرگ انسان‌هایی است که هیچ مانعی برای رسیدن به هدف نمی‌بینند و از هیچ تلاشی فروگذار نیستند.