هر ازگاهی و پراکنده

رضا آشفته
 منتقد
با آنکه استعدادهای درخشان و نخبگان بالنده‌ای در تئاتر عروسکی داشته‌ایم اما هنوز این گونه تئاتر در ایران ما از جایگاه لازم و ضروری برخوردار نیست و دلایل چندی می‌تواند اسباب این بی‌مهری نسبت به تئاتر عروسکی را رقم زده باشد. شاید نخستین دلیلش این باشد که هنوز یک تالار نمایشی ویژه برای آنکه انواع تئاترهای عروسکی در آن اجرا شود، در نظر گرفته نشده است. به استثنای تالار فردوسی که در آن نمایش‌های عروسکی ماریونت می‌تواند اجرا شود و تاکنون اپراهای عروسکی بهروز غریب‌پور در آن اجرا شده‌اند و هنوز هیچ کارگردانی نخواسته یا توان رفتن به‌سمت این گونه عروسکی را نداشته است. عروسک ماریونت نیازمند هزینه‌ها و آموزش‌های ویژه و زمانبر است و این خود مانع بزرگی برای کار کردن در این حیطه خاص است. بنابراین ما در تهران نیازمند یک تالار عروسکی با ابعاد متغیر هستیم که بشود در آن انواع شیوه‌های رایج را به‌کار گیریم و این تالار باید در طول سال بتواند فعال باشد که همه بتدریج متوجه بشوند چنین گونه‌هایی هم هست و ما می‌توانیم از تماشای آنها لذت ببریم.  شاید دلیل دیگرش همین سوءتفاهم فراگیری باشد که همه می‌پندارند تئاتر عروسکی فقط مختص کودکان است و بزرگترها ازدیدن آن لذتی نمی‌برند و حتی دور از‌ شأن و مقام آنان است که بخواهند وقت خود را پای دیدن نمایش عروسکی تلف کنند. اول اینکه با دیدن تئاتر عروسکی ویژه بزرگسالان همین آدم‌هایی که دچار سوءتفاهم شده‌اند، متوجه خواهند شد که تئاتر عروسکی یک شیوه و گونه فراگیر است که می‌تواند در کل ایران مخاطبان بسیاری را جذب خود کند و افزون بر آن؛ نه تنها باعث بطالت نمی‌شود که با ارائه محتوایی در خور تأمل باعث اندیشه‌ورزی و انتقال دانایی و روشنگری جامعه نیز خواهد شد. یعنی تا مواجهه راستین انجام نشود و به عبارتی راست‌آزمایی در تئاتر عروسکی ممکن نشود، این باور اشتباه نیز همچنان باعث دور ماندن اذهان از این نوع تئاتر خواهد شد. حالا بخشی از این تولیدات نیز می‌تواند مرتبط با مخاطبان خردسال و کودک و نوجوان نیز باشد که خوشبختانه دو تالار گلستان و بوستان مربوط به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و تالار هنر وابسته به مرکز هنرهای نمایشی، به طور پیوسته هر سال کارهای عروسکی مرتبط با گروه‌های سنی پایین‌تر را ارائه می‌کنند اما هنوز یک تالار در این شهر بزرگ یافت نمی‌شود که فقط ویژه تئاتر عروسکی بزرگسال باشد. در حالی‌ که احساس می‌شود نیاز مبرم است که هم مخاطب ایرانی و هم مخاطب خارجی در آنجا بتوانند به دیدن انواع تولیدات متنوع هنرمندان ما بنشینند. یعنی داریم هنرمندانی که می‌توانند همواره تولیدات خود را در آن جای مشخص عرضه کنند و اگر این اتفاق نمی‌افتد تنها همین یک دلیل مانع شده که بعد از تولید آثارشان کجا باید به دور از این سوءتفاهمات مخاطبان را جذب نمایش‌های عروسکی کنند که همه نیز بدانند در آنجا کارهای ویژه بزرگسالان عرضه خواهد شد. در حالی‌ ما که پتانسیل لازم را داریم و می‌توانیم جماعت بسیاری را همچنان در طول سال در یک جای مشخص برای شکوفایی تئاتر عروسکی گرد هم آوریم. دوستان تئاتر عروسکی نیز با همۀ انتقادها و در برخی موارد دوندگی‌ها از پس این مهم برنیامده‌اند و به همین دلیل ساده این دوستان پراکنده می‌شوند یا در تلویزیون مشغول به کار شده و یا در بخش تئاتر کودک و نوجوان کار می‌کنند. بنابراین هنوز یک عده خاص به طور پیوسته نتوانسته‌اند کار کنند. اگر هنرمندانی مانند زهرا صبری نیز کار کرده اند؛ هر ازگاهی بوده و برخی نیز خیلی پراکنده در میان کارهایشان سری هم به تئاتر عروسکی زده‌اند. در حالی‌ که مستعد تولید نمایش عروسکی با قابلیت بسیار بالایی نیز بوده‌اند.