رسانه‌های رسمی از کلاب هاوس عقب می‌مانند

زهرا اجاق
سرپرست پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات
در جامعه ایران شبکه اجتماعی جدید کلاب هاوس با استقبال زیادی روبه رو شده است. شاید نخستین دلیل این استقبال این باشد که کاربر در این شبکه به‌راحتی و فقط با صدای خودش با دیگران ارتباط برقرار می‌کند و به بسیاری از مقدمات و الزاماتی که لازمه حضور در شبکه‌های اجتماعی دیگر است مانند دوربین و نور نیازی نیست. کاربر در این شبکه می‌تواند در هر شرایطی حرف بزند و پیام‌ها ضبط و ذخیره نمی‌شود. در کنار اینها اختیار حرف زدن با کاربر است و این ویژگی‌ها باعث می‌شود بحثی که در اتاق‌های مختلف کلاب هاوس ایجاد می‌شود به‌سمت طبیعی بودن پیش برود. اینها مختصات این شبکه اجتماعی است که برای همه کاربران و نه تنها ایرانی‌ها جذابیت ایجاد می‌کند اما اینکه چرا برای کاربران ایرانی این شبکه اجتماعی اینقدر جذابیت پیدا کرده به پروسه تاریخی که در حال طی کردن آن هستیم بازمی گردد. به بحث توسعه حوزه عمومی و اینکه گفت‌و‌گو چقدر اهمیت دارد. کاربران در این فضا احساس آزادی بیان می‌کنند و براحتی حرف هایشان را درباره موضوعات مختلف با دیگران مطرح می‌کنند. وضعیت گفت‌و‌گو و حوزه عمومی در دنیای واقعی در کشور باعث می‌شود افراد به چنین فضاهایی جذب شوند. از طرفی به سنت فرهنگ شفاهی که داشتیم هم بازمی گردد. اینکه ما دیرتر وارد عصر کتابت شدیم یا بیشتر تمایل داشتیم از طریق حرف زدن و به‌صورت سینه به سینه دانش و تجربه‌مان را منتقل کنیم. کلاب هاوس باعث شده که به این ویژگی و تجربه تاریخی در فرهنگ‌مان برگردیم.
شبکه‌های اجتماعی چون کلاب هاوس امکان گفت‌وگو را فراهم می‌کند و ما به‌دلیل محدودیتی که در دنیای واقعی داریم راحت‌تر می‌توانیم در کلاب هاوس حرف بزنیم. از سوی دیگر رسانه‌های رسمی در اختیار مردم نیست. ما به‌عنوان مردم رسانه‌های خودمان را نداریم اما در جایی چون کلاب هاوس می‌توانیم نظرات‌مان را درباره موضوعات مختلف بیان کنیم. مردم از این شبکه‌ها استفاده می‌کنند تا آنها را به رسانه خودشان تبدیل کنند. هرچند که هیچ وقت این شبکه‌های اجتماعی جایگزین رسانه‌های رسمی نمی‌شوند. اصولاً رسانه‌ها جایگزین یکدیگر نمی‌شوند و هر رسانه جایگاه خودش را دارد اما ما در رسانه‌های رسمی محدودیت‌هایی داریم که باعث می‌شوند از رسانه‌های غیررسمی عقب بمانند. رسانه‌های رسمی همیشه در شرایط مختلف مانند بحران‌ها تأخیر داشته‌اند و نسبت به رسانه‌های غیررسمی و نسبت به مردم عقب‌تر بوده‌اند. تا رسانه رسمی تصمیم بگیرد که در موضوعات مختلف چطور باید حرف بزند و چطور مسائل را مطرح کند رسانه غیررسمی راهش را رفته است چون احساس می‌کند قرار نیست به کسی پاسخگو باشد. این احساس آزادی رسانه غیر رسمی را از رسانه‌های رسمی پیش می‌راند اما با وجود این مسأله شبکه اجتماعی چون کلاب هاوس جایگزین رسانه رسمی نمی‌شود چون در رسانه‌های رسمی فرصت بحث‌های دقیق تر و تحلیل‌های خوب دارید یا فرصت روزنامه نگاری تحقیقی در رسانه‌های مکتوب بیشتر است و رسانه‌های نوین نمی‌توانند به این قسمت بپردازند. بخش دیگر این مسأله به تخصصی که تولید کنندگان محتوا در رسانه‌های رسمی دارند بازمی‌گردد. در رسانه‌های رسمی فرایندی که یک فرد طی می‌کند تا به یک روزنامه نگار تبدیل شود و فرایندی که طی می‌شود تا مطلبی به محتوایی قابل انتشار تبدیل شود رسانه‌های رسمی و افراد آن را از روزنامه نگاری شهروندی که در شبکه‌های اجتماعی اتفاق می‌افتد متمایز می‌کند. این دو خصلت باعث می‌شود کلاب هاوس با وجود همه جذابیت‌هایش جایگزین رسانه رسمی نشده و گفت‌و‌گوهایی که در آن شکل می‌گیرد جایگزین گفت‌و‌گوهای مطبوعاتی و رادیویی و تلویزیونی نشود اما می‌شود گفت رسانه‌های غیررسمی در تأثیر بر افکار عمومی گوی سبقت را از رسانه‌های رسمی می‌ربایند چون نکته اساسی در خبر و اطلاع‌رسانی یعنی زمان در اختیار شبکه‌های اجتماعی است و معمولاً در رسانه‌های رسمی زمان کشته می‌شود.