چرا تیر تحسین برخی والدین به سنگ می‌خورد؟

شهرزاد عبدیه
روانشناس

​​​​​​​این روزها کم نیستند والدینی که با اصول اولیه فرزندپروری آشنا هستند و خوب می‌دانند چقدر تعامل مثبت و تحسین و تشویق می‌تواند در تربیت جگرگوشه‌هایشان معجزه کند. با این حال کاملاً طبیعی است که هر والدی گاه در پیچ و خم فرزندپروری با پرسش‌ها و چالش‌هایی روبه‌رو شود. یکی از چالش‌هایی که برخی والدین مطرح می‌کنند این است که با وجود تحسین فرزندشان شاهد افزایش رفتار مطلوب او نیستند، به‌طور مثال مادری که می‌خواهد نظم کمد لباس را به فرزندش آموزش دهد اما تحسین‌هایش بی‌ثمر است و گویی این تحسین‌ها اصلاً برای کودک مهم نیستند. در اینجا یک پرسش مهم مطرح می‌شود؛ آیا تحسین بی‌ثمر است یا روش این والد در تحسین دارای اشتباهاتی است؟ به‌طور حتم تحسین درافزایش یا حتی ایجاد یک رفتار مطلوب بی‌تأثیر نیست اما تحسین نیز مانند هر روش تربیتی دیگری دارای اصولی است که برای رسیدن به نتیجه مطلوب باید آنها را رعایت کرد. در اینجا به برخی از اصول بسیار مهم تحسین اشاره می‌کنیم:
- تحسین را باید بلافاصله بعد از رفتار مورد نظر انجام دهید، بنابراین هرگز با این فکر که سر فرصت او را تشویق خواهید کرد، زمان طلایی را از دست ندهید همان موقع و بلافاصله بعد از انجام رفتار مورد نظر به صورت کلامی یا فیزیکی او را تحسین کنید.
- رفتار کودک را تحسین کنید ،مثلاً اگر فرزندتان کمد لباس‌هایش را مرتب کرده است به او بگویید: «چقدر کمد لباس‌هات مرتب شده، آفرین که اون‌ها رو اینقدر خوب و منظم چیدی.» یادتان باشد از جملاتی مانند «تو چقدر دختر خوبی هستی» یا «تو چقدر باهوش» استفاده نکنید.
- پدر و مادر باید درباره تحسین رفتار خاص با هم توافق داشته و همسو باشند، به‌طور مثال شما می‌خواهید فرزندتان خودش غذایش را بخورد. برای رسیدن به این هدف شما حتی اگر فرزندتان این کار را خیلی آرام و حتی با کثیف‌کاری هم انجام دهد، او را تشویق می‌کنید اما همسرتان برعکس عمل می‌کند. او حوصله ندارد و بچه را به خاطر کندی یا ریخت و پاش سرزنش می‌کند. در این شرایط کودک دچار تعارض می‌شود و نمی‌فهمد به راستی باید چه کاری انجام دهد. وقتی والدین توافق ندارند و همسو نیستند، نمی‌توان توقع نتیجه مطلوبی از تحسین داشت.
 - آیا شما الگوی مناسبی برای فرزندتان هستید؟ به‌طور حتم اگر بچه ببیند که کمد لباس پدر و مادرش همیشه درهم و به هم ریخته است، نمی‌توان تنها با تکیه بر تحسین انتظار معجزه داشت. پس گام اول این است که خودتان رفتاری را انجام بدهید که انتظار دارید فرزندتان هم آن را انجام دهد، سپس به جادوی تحسین متوسل شده و نتیجه مطلوب بگیرید، مثلاً اگر می‌خواهید فرزندتان هرشب دندان هایش را مسواک بزند باید در عمل ببیند که شما هم هر شب این کار را انجام می‌دهید.
- تحسین و تشویق باید متناسب با عملکرد فرزند باشد. تحسین می‌تواند یک هدیه بزرگ و کوچک یا آغوش پرمهر یا حتی یک لبخند رضایت باشد.
- در تحسین تنوع داشته باشد و همیشه ازجمله‌ها یا رفتار یکسان استفاده نکنید. با کمی خلاقیت و عشق می‌توانید راه‌های زیبا و ظریفی برای تحسین پیدا کنید، مثلاً می‌توانید یک بار برای تحسین فرزندتان جملات کوتاهی را بنویسد و روی میزتحریرش بگذارید و دفعه بعد از پیامک استفاده کنید. گاهی او را بغل کنید و گاهی با هم به گردش بروید.
به جای تمرکز روی رفتارهای نامطلوب، رفتارهای مطلوب را ببینیم و به آنها توجه نشان دهیم. با این روش نه تنها ارتباط مثبت و مؤثری با فرزند ایجاد می‌شود بلکه از بسیاری از رفتارهای نامطلوب هم پیشگیری می‌شود.