داستان زندگی در دیکتاتوری صدام

عدنان مصلایی
پژوهشگر و هنرمند

​​​​​​​در همین ایام کتاب جدید بختیار علی، نویسنده کرد منتشر شد و تنها در جشن امضای آن ۱۶۰۰ نسخه به فروش رسید که در مقایسه با شمارگان کتاب‌های منتشره دیگر جای تأمل دارد.با توجه به تحولات این روزهای کشور عراق و همچنین رونمایی کتاب جدید بختیار علی بی‌مناسبت ندیدم مطالعه کتاب« شهر موسیقیدان‌های سپید»از این نویسنده را پیشنهاد بدهم که توسط نشر ثالث هم منتشر شده است.سال ۱۳۸۶ یک سال پس از سقوط صدام،  رمانی به زبان کردی عراق منتشر شد که بسرعت مورد توجه قرار گرفت و به زبان‌های گوناگون ترجمه شد و ما نیز چه خوش شانس بودیم که مترجم توانایی چون مریوان حلبچه‌ای این رمان را به فارسی برگرداند.حکایت کتاب شهر موسیقیدان‌های سپید حکایت غریبی نیست، اما نحوه نگارش کتاب و پرداختن به تاریخ عراق و وقایع آن زمان با نگاه کاملاً سوررئالیستی و در بستر شهری بی‌زمان و بی‌مکان با شخصیت‌های پیچیده است که آن را از دیگر کتاب‌ها متمایز می‌کند. وجه تمایز دیگر کتاب، این است داستان‌هایی که معروف به ادبیات جادویی شده‌اند کمتر به واقعیت‌ها پرداخته و ساخته ذهن نویسندگان خلاقشان بوده‌اند، اما بختیارعلی به زیبایی میان واقعیت، تاریخ، سیرتحول کشور عراق و ادبیات جادویی توانسته است تعادل ایجاد  و در بستر داستانی خواندنی آن را بیان نماید. داستان حکومت‌های دیکتاتوری را که همه آنچه در مقابلشان است یا کمترین مخالفتی با امیال‌شان می‌بینند  از سر راه بر می‌دارند و جلادانی تربیت می‌کنند که انسان‌ها را از دم تیغ بگذرانند و تنها یک چیز در مقابل این همه خشونت و نیستی تاب مقاومت دارد و خدشه‌ای به آن وارد نمی‌شود و آن هنر است. هنر همیشه ابزار مهمی بوده است برای تقابل با خفقان و دیکتاتوری و البته زنده نگه داشتن ارزش‌های والای انسانی. جالب آنکه در این کتاب هنر هم قربانی است هم ابزار رهایی و  در این میان کلمه جاودانگی در راستای ادبیات جادویی آن نیست، بلکه دقیقاً اشاره به توانایی هنر دارد و چنانچه این هنر  یا زیبایی آن به دست جلادان، کشته یا نابود شود، جای زخم آن تا ابد در تاریخ باقی خواهد ماند و شهر موسیقیدان‌های سپید در ناکجاآباد، ‌به نحوی تبعیدگاه این زیبایی هاست.از منظر انسانی نیز این رمان حکایت‌های جالبی را در بردارد. نوع نگاه لطیف آن به زن، نوع نگاه به قربانی و جلاد و این نکته بسیار عجیب که در چه بزنگاه‌هایی قربانی خود تبدیل به جلاد می‌شود و داستان مردمانی که در دوران دیکتاتوری صدام به‌صورت فاجعه بار زیسته‌اند.
شهر موسیقیدان‌های سپید/نوشته بختیار علی/ترجمه مریوان حلبچه‌ای/نشر ثالث