امین محمودی
 خبرنگار

این روزها از بازار روغن به عنوان باثبات‌ترین بازار محصولات کشاورزی و مواد غذایی پس از اصلاح ارز ترجیحی یاد می‌شود، امری که رسماً پایان بخشی برای ایجاد صف‌های عریض و طویلی که مردم برای خرید این محصول طی سالیان اخیر داشتند، بوده است. 
یکی از دلایل اصلی این امر به صفر رسیدن قاچاق این کالای اساسی برمی‌گردد به طوری که تا قبل از اصلاح ارز ترجیحی به دلیل قیمت پایین و یارانه‌ای بودن مصرف روغن در کشورمان این محصول به عراق و افغانستان قاچاق می‌شد.
در اواخر سال گذشته روزانه 5 برابر مصرف مورد نیاز استان سیستان و بلوچستان روغن به این استان ارسال می‌شد به همین دلیل میزان مصرف روغن در کشورمان در سال گذشته به 2 میلیون و 400 هزار تن رسید که برای این منظور 3 میلیارد و 300 میلیون دلار ارزبری از کشورمان صورت گرفت.
با این حال با اصلاح ارز ترجیحی علاوه بر از بین بردن مزیت قاچاق روغن به کشورهای همسایه، مصرف این محصول نزد خانوارهای ایرانی نیز منطقی شد به همین دلیل کارشناسان و فعالان بازار روغن معتقدند میزان مصرف این محصول در سال‌جاری مانند مصرف آن تا قبل از تخصیص ارز ترجیحی به واردات روغن به یک میلیون و 400 هزار تن خواهد رسید که این امر به معنای کاهش یک میلیون تنی با این سیاست دولت سیزدهم است.
سرانه روغن به 15 کیلوگرم رسید
تا قبل از اصلاح ارز ترجیحی، سرانه مصرف روغن خوراکی در ایران 21 کیلوگرم در سال بود در حالی که سرانه جهانی مصرف این ماده خوراکی 12 کیلوگرم است به همین دلیل بیشتر کارشناسان صنایع غذایی معتقدند اصلاح ارز ترجیحی بهترین تصمیم برای بازار این کالای اساسی بوده به طوری که هم‌اکنون سرانه مصرف این محصول به 15 کیلوگرم برای هر ایرانی رسیده است. از طرف دیگر در خرده‌فروشی‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای روغن به وفور وجود دارد و عمدتاً این فروشگاه‌ها روغن خود را با 20 درصد زیر قیمت درج شده روی محصول به فروش می‌رسانند. در همین خصوص امیرحسین بیرشک دبیر انجمن روغن نباتی در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به کاهش 40 هزار تنی مصرف ماهانه روغن نباتی در کشور گفت: در حال حاضر بازار روغن نباتی آرام و کاملاً رقابتی شده است و مردم در زمان خرید توجه بیشتری به کیفیت و برندهای عرضه کننده این محصولات می‌کنند.
دبیر انجمن صنایع روغن نباتی ایران با بیان اینکه بعد از حذف ارز دولتی کالاهای اساسی، مصرف روغن 40 هزار تن در ماه کاهش یافته است، ادامه داد: میزان مصرف روغن از ماهی 180 هزار تن به 140 هزار رسیده و مردم مصرف خود را مدیریت کرده‌اند که این امر نیز منجر به تشدید رقابت میان تولید کنندگان شده است.
واردات 866 هزار تن روغن به کشور
طی 9 ماه نخست سال‌جاری یک میلیون و 141 هزار و 105 تن و 491 کیلوگرم انواع روغن خام به ارزش دو میلیارد و 7 میلیون و 822 هزار و 222 دلار وارد کشور شده، این در حالی است که در سال گذشته در همین بازه زمانی یک میلیون و 536 هزار و 400 تن و 827 کیلوگرم انواع روغن به ارزش دو میلیارد و 100 میلیون و 536 هزار و 887 دلار وارد کشور شده بود.  این آمار حاکی از آن است که واردات روغن در 9 ماه نخست سال‌جاری نسبت به بازه زمانی مشابه در سال گذشته به لحاظ وزنی با کاهش 26 درصدی و به لحاظ ارزشی با کاهش 4 درصدی روبه رو بوده است.
از طرف دیگر این آمار نشان‌دهنده آن است که اصلاح ارز ترجیحی سبب شده طی این بازه زمانی شاهد کاهش واردات 400 هزار تنی روغن خام به کشور باشیم، لکن به لحاظ ارزشی با توجه به افزایش شدید قیمت روغن در شش ماهه نخست سال در بازارهای جهانی تنها 100 میلیون دلار کاهش داشته است.

گروه اقتصادی/ مرغ گرم عمده در روز گذشته در میدان میوه و تره‌بار بهمن تهران به قیمت ۴۸ تا ۴۹ هزار تومان عرضه شده است و بدون تفاوت چندان با هفته پیش عرضه می‌شود و همچنان 13 هزار تومان کمتر از نرخ مصوب 63 هزار تومانی است.
قیمت مرغ در میادین میوه و تره‌بار سطح شهر هم با قیمت 49 هزار و 900 تومان به فروش می‌رسد درحالی که قیمت خرده فروشی مرغ در این میدان بین ۵۰ تا ۵۱ هزار تومان عرضه می‌‌شود. در میادین میوه و تره‌بار سطح شهر تهران هم هر کیلوگرم مرغ ۵۲ هزار و ۷۰۰ تومان به مشتریان داده می‌‌شود که حدود ۱۷ درصد از نرخ مصوب دولتی کمتر است. بر اساس گزارش‌های میدانی در مراکز خرده‌فروشی قیمت مرغ گرم در روزهای گذشته در هر کیلو به حدود 54 تا 55 هزار تومان رسیده که باز هم کمتر از نرخ مصوب دولتی است.
طبق اعلام سازمان مدیریت میادین شهرداری تهران در روز 12 دی ماه سال جاری، قیمت هر کیلوگرم گوشت مرغ تازه در میادین میوه و تره‌بار 2 هزار تومان کاهش داشت و با کاهش قیمت گوشت مرغ در میادین طی روزهای اخیر، قیمت گوشت مرغ گرم در میادین به 51 هزار و 900 تومان رسیده است. بعد از مردمی‌سازی و اصلاح یارانه‌ها قیمت مصوب مرغ 59 هزار و 800 تومان اعلام شد اما با درخواست تولیدکنندگان دولت متعهد شد تا در ماه‌های آتی نرخ مصوب مرغ را افزایش دهد. در آبان ماه سال جاری بود که محسن شیراوند معاون بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی از افزایش نرخ مصوب قیمت مرغ خبر داده و اعلام کرده بود: «قیمت مصوب مرغ از ۵۹ هزار و ۸۰۰ تومان به ۶۳ هزار تومان افزایش یافت.» وی دلیل افزایش قیمت مرغ را افزایش هزینه‌های تولید مطرح کرده و اظهار امیدواری کرده بود که با این تصمیم به استمرار تولید کمک شود. وی اعلام کرده بود: «افزایش نرخ مصوب مرغ بنا به درخواست‌های متعدد مرغداران مبنی بر افزایش هزینه‌های تولید آنها گرفته شده است.»
در حالی که حدود 9 ماه از اجرای طرح عظیم اصلاح یارانه‌ها بخصوص در بخش طیور می‌‌گذرد، در ابتدا بزرگی این طرح نگرانی‌هایی را در مورد بالا رفتن نرخ کالاهای اساسی مانند مرغ ایجاد کرده بود و این طور اعلام می‌‌شد که با اصلاح یارانه‌ها، قیمت مرغ حتی به کیلویی 100 هزار تومان هم خواهد رسید ولی ماه‌هاست که قیمت مرغ کمتر از نرخ مصوب 63 هزار تومانی در حال عرضه است.  امسال در بخش‌های مختلف کشاورزی و طیور با مازاد تولید رو‌به‌رو بودیم که یکی از دلایل اصلی آن در بخش طیور به افزایش جوجه‌ریزی باز می‌‌گردد. در چند ماه اخیر طی برنامه‌ای که وزارت جهاد کشاورزی دنبال کرد از مردم خواسته شد تا برای تنظیم بازار بخشی از مرغ‌های موجود بیش از نیاز هفتگی خانوارها خریداری و دپو شود.
کاهش جوجه‌ریزی به 110 میلیون قطعه
به گفته محمدرضا صدیق‌پور، دبیر انجمن صنفی جوجه یک‌روزه کشور، مصرف گوشت مرغ در کشور کاهش پیدا کرده و با وجود قیمت پایین مرغ خرید در بازار ۳۰ درصد افت داشته است. به همین منظور نیز برای برون‌رفت از شرایط بحرانی فعلی، با تشکیل جلسه‌ای در کارگروه برنامه‌ریزی تولید در وزارت جهاد کشاورزی مقرر شد تولید به ۱۱۰ میلیون جوجه کاهش پیدا کند که در همین راستا این تعداد تخم مرغ‌ از گردونه تولید خارج شدند. به همین منظور نیز ۱۵ میلیون تخم مرغ نطفه‌دار که برای جوجه‌ریزی در نظر گرفته شده بود برای تعدیل مازاد از گردونه تولید خارج شده و به مصارف دیگر رسید.
از سوی دیگر دولت با اختصاص تسهیلات ۱۰ ‌درصدی به اتحادیه‌ها به ازای خرید مرغ مازاد تولیدکنندگان در شرایط فعلی به دنبال حمایت از آنان است. بر این اساس اتحادیه مرغداران متعهد شده است که مازاد مرغ در بازار را خریداری کند و تمام امکانات و سردخانه‌های پشتیبانی امور دام کشور نیز در اختیار اتحادیه‌ها قرار گرفته است. وزارت جهاد کشاورزی هم متعهد شده تسهیلات ۱۰ درصدی را با احتساب هر ۵ یا ۶ هزار تن، ۳۰۰ میلیارد تومان در اختیار اتحادیه‌ها قرار دهد و به این واسطه هم از تولیدکنندگان و هم مصرف‌کنندگان حمایت کند.

مجید جعفری، مدیرعامل اتحادیه کارخانجات خوراک دام، طیور و آبزیان در گفت‌وگویی اختصاصی با «ایران» درخصوص میزان مصرف نهاده‌های دامی در کشور اظهار کرد: تا قبل از اصلاح ارز ترجیحی در کشورمان مصرف نهاده‌های دامی 24 میلیون تن بود. وی با بیان اینکه میزان خودکفایی کشورمان در تولید نهاده‌های دامی 25 درصد است، افزود: از این میزان تنها 6 میلیون تن آن شامل جو، ذرت و سویا در کشورمان تولید می‌‌شد که بیشترین میزان تولید نیز با بیش از سه میلیون تن به جو اختصاص داشت با وجود این 18 میلیون تن دیگر نیز از طریق واردات تأمین می‌‌شد. 
مصرف نهاده‌های دامی به 17 میلیون تن رسیده است
جعفری اظهار نمود: با وجود آنکه واحدهای مرغداری و دامداری نیاز شدیدی به کنجاله سویا در کشورمان دارند ولی این محصول در ایران تولید نمی‌شود و به جای آن واحدهای تولیدی از کنجاله کلزا استفاده می‌‌کنند. مدیرعامل اتحادیه کارخانجات خوراک دام، طیور و آبزیان خاطرنشان کرد: پس از اصلاح ارز ترجیحی با توجه به منطقی شدن مصرف و افزایش نرخ نهاده‌های دامی میزان مصرف این محصولات به 17 میلیون تن رسیده است. وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به واردات ۵ میلیون تن صادرات خوراک دام و طیور در کشورهای همسایه عنوان کرد: سال ۲۰۲۱ میلادی ۱۵ کشور همسایه ایران حدود ۵ میلیون تن خوراک دام و طیور وارد کردند که در این حجم سهم ایران صفر بوده در حالی که تولید خوراک دام در ایران بسیار پایین‌تر از کشورهای رقیب است. جعفری ادامه داد: اگر تولیدکننده خوراک دام در زنجیره تولید پروتئین بتواند غذای سالم و باکیفیت تأمین کند این کیفیت سر سفره مردم نمود پیدا خواهد کرد. هدف فعالان این حوزه بهبود فعالیت و افزایش بهره‌وری در کارخانجات تولیدی است.
وی اظهار امیدواری کرد برای بهبود شرایط کارخانجات باید به سوی برندسازی حرکت کنند و در این باره تأکید کرد: اگر صادرات خوراک دام آزاد شود تمام ظرفیت غیرفعال کارخانجات به چرخه تولید برمی‌گردند و بهای تمام شده با افزایش حاشیه سود کاهش پیدا می‌کند. 
صادرات 21 میلیون دلاری خوراک آبزیان
ارسلان قاسمی، رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تعاون گفت: صنعت خوراک دام یکی از صنایع مهم در تولید پروتئین کشور است. در این باره اگر قرار است افزایش بهره‌وری اتفاق افتد باید توجه ویژه به امر صادرات داشت. وی افزود: در حال حاضر فقط حدود ۴۰ درصد ظرفیت کارخانجات فعال هستند و این امر حاشیه سود آنها را کاهش داده و قیمت تمام شده را در بازار افزایش داده است.
قاسمی یادآور شد: ایران در منطقه خاورمیانه جزو کشورهای پیشرو در فناوری خوراک دام، طیور و آبزیان بوده و بر اساس آمار منتشر شده گمرک سال گذشته نزدیک به ۲۸ هزار تن به ارزش ۱۱ میلیون دلار صادرات داشته‌ایم. این عدد در ۱۰ ماهه امسال به ۲۹ هزار تن به ارزش ۲۱ میلیون دلار رسیده است. قاسمی با بیان اینکه هدفگذاری ما برای صادرات 100 میلیون دلار است،‌ گفت: دولت باید حمایت‌های لازم را برای صادرکنندگان انجام دهد، همان کاری که کشورهای دیگر مانند ترکیه در این زمینه انجام می‌دهند.