زهره افشار
خبرنگار

برداشت زعفران در استان‌های تولیدکننده طلای سرخ آغاز شده و انتظار می‌رود برداشت تا نیمه آذر ماه ادامه داشته باشد اما برآوردها بازهم حکایت از کاهش تولید زعفران در استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی به دلیل تداوم خشکسالی دارد. در این میان آسیب‌شناسی این حوزه کشت نشان می‌دهد خشکسالی و بارش‌ها تنها عامل نوسان در تولید زعفران نیست. کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش در این بخش باعث می‌شود کشاورزان در تأمین نهاده‌های کشت با مشکل مواجه باشند و گاه به خاطر جبران نقدینگی اقدام به حراج و فروش پیاز زعفران کنند. کشت زعفران در ایران پس از ده‌ها سال هنوز در وضعیت کشاورزی معیشتی مانده و به مرحله کشاورزی صنعتی - اقتصادی نرسیده است. به گفته کارشناسان، توسعه کشاورزی قراردادی می‌تواند نقش مؤثری در گذر زعفران‌کاران ایرانی از کشاورزی سنتی باشد.
استان خراسان رضوی در دهه گذشته به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده طلای سرخ به طور میانگین سالانه 300 تا 320 تن تولید داشته است اما «رامین اسمی» کارشناس مسئول زعفران در سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با «ایران» تصریح کرد: در حال حاضر برداشت زعفران از مناطق معتدل آغاز شده و پس از آن نوبت به مناطق گرمسیر می‌رسد و انتظار می‌رود برداشت زعفران در استان تا 10 آذر ادامه داشته باشد. وی افزود: در سال گذشته تولید زعفران در خراسان رضوی به 150 تن کاهش یافته بود و انتظار می‌رود امسال نیز در نهایت به همین حد برسیم. اسمی تصریح کرد: خشکسالی‌های سال‌های گذشته به مرور سبب کاهش سطح زیر کشت و تولید زعفران در استان شده است.
در حال حاضر 90 هزار هکتار از اراضی زراعی استان خراسان رضوی زیر کشت زعفران قرار دارد و حدود 76 درصد تولید کشور در این اراضی انجام می‌شود. به گفته وی، معیشت بیش از 120 هزار زعفران‌کار در خراسان رضوی به زعفران گره خورده است.
این کارشناس با اشاره به شروع خرید حمایتی زعفران گفت: این روال همه ساله است تا کشاورزان در آغاز فصل برداشت با مشکل کمتری مواجه شوند ولی هم‌اکنون در بازار قیمت بالاتر است و به نظر نمی‌رسد نیازی به خرید توافقی باشد. وی در خصوص گلایه زعفران‌کاران مبنی بر پایین بودن نقدینگی و عدم حمایت شان از سوی دولت گفت: کشاورزی ما در بخش تولید زعفران یک کشاورزی معیشتی و سنتی است که در شرایط کنونی چاره‌ای جز توسعه کشت قراردادی نداریم.
اسمی گفت: در یکی دو سال گذشته تنها در سطح 3 تا 4 هزار هکتار، کشاورزی قراردادی در بخش زعفران انجام شده است و این در صورتی است که با توسعه کشت قراردادی در این بخش می‌توان بسیاری از مشکلات زعفران‌کاران از جمله نقدینگی و نگرانی تأمین نهاده‌ها را مرتفع کرد. وی خاطرنشان کرد: هر چند تقاضا برای خرید زعفران در بازار استان [طی دو سه سال گذشته] به دلیل کرونا اندکی کاهش یافت، اما تولیدکنندگان کماکان برای عرضه با مشکلاتی روبه‌رو هستند.
حراج پیاز زعفران 
در همین حال «احمد مالکی» یکی از کشاورزان زعفران‌کار پیشرو در شهرستان زاوه خراسان رضوی در خصوص مشکلات تولیدکنندگان زعفران به «ایران» گفت: هر چند در حال حاضر تولید به نیمه راه رسیده اما به نظر می‌رسد امسال هم کاهش 10 درصدی در تولید داشته باشیم. وی با اشاره به اینکه 90 درصد زعفران‌کاران، کشاورزان خرده‌پایی هستند که نقدینگی لازم را در اختیار ندارند، افزود: متأسفانه دولت همه ساله نرخ خرید توافقی که هدف آن حمایت از کشاورزان خرده‌پا است را خیلی دیر اعلام می‌کند و این، خرید توافقی را برای ما بی‌فایده می‌کند. اعلام این نرخ وقتی زعفران کشاورز با قیمت اندکی از دستش درآمده دیگر فایده‌ای ندارد.  در حال حاضر دبی چاه‌های کشاورزی کاهش یافته و وارد چندمین سال خشکسالی شده‌ایم و وضعیت اقتصادی کشاورز به جایی رسیده که زعفران‌کاران، پیازهای زعفران را حتی در چنین ماه‌هایی عرضه می‌کنند و این جای نگرانی دارد. وی گفت: در روز 25 مهر ماه هر کیلو گل زعفران با یک میلیون تومان خریداری می‌شد در حالی که در روز گذشته قیمت هر کیلو گل زعفران با 700 هزار تومان کاهش به 300 هزار تومان رسید و این یعنی ورود دلالان به بازار! در حال حاضر قیمت هر کیلو زعفران حتی به 37 میلیون تومان رسیده ولی همین زعفران را دلالان در آذرماه امسال با قیمت حدود 50میلیون تومان عرضه می‌کنند. در واقع سود اصلی خارج از دستان کشاورز قرار دارد. مالکی با اشاره به اینکه زعفران یکی از مهم‌ترین اقلام صادراتی کشاورزی استان است، افزود: متأسفانه ما در این بخش نیز به درستی عمل نمی‌کنیم چون در چرخه تولید تا صادرات زعفران هر کس فقط به فکر نفع شخصی است و یک سیستم منسجم نداریم.
در حال حاضر ما تولیدکنندگان قوی‌ای داریم که می‌توانند هر گرم زعفران ارگانیک را در نمایشگاه نورنبرگ آلمان با 17 یورو عرضه کنند ولی صادرکننده ما ترجیح می‌دهد زعفران را کیلویی و با اسم اسپانیا روانه بازار جهانی کنند، اینها مسائلی است که باید ریشه‌یابی شود.
زعفران تحویل تعاون روستایی نشد 
در همین حال «آرش آوان» مدیر تعاون روستایی خراسان رضوی به «ایران» گفت: خرید توافقی زعفران با مصوبه شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی از هفتم آبان‌ماه جاری در 12 شهرستان استان کلید خورده اما کشاورزان تاکنون زعفرانی را تحویل نداده‌اند.
در سال‌جاری قیمت خرید حمایتی هر کیلو زعفران نگین (درجه اول) 41 میلیون و 350 هزار تومان تعیین شده است. وی با تأکید بر اینکه این سیاست همه ساله با هدف تنظیم بازار و حمایت حداقلی از زعفران‌کاران انجام می‌شود، افزود: در سال گذشته با وجود اجرای این سیاست، خوشبختانه قیمت بازار بالاتر از خرید حمایتی بود و عملاً زعفران‌کاران، محصولی را به تعاون روستایی تحویل ندادند.
کاهش تولید به خاطر خشکسالی 
«مهدی جعفری»، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم به «ایران» گفت: به دلیل خشکسالی و تغییرات اقلیمی پیش‌بینی می‌شود که برداشت زعفران در سال‌جاری نسبت به سال قبل ۱۵ درصد کاهش داشته باشد. به گفته وی در چند سال اخیر تغییرات اقلیمی در استان باعث کاهش عملکرد برخی محصولات کشاورزی بویژه زعفران شده است. وی اظهار داشت: گرمای شدید هوا ناشی از تغییرات اقلیمی در فصل تابستان امسال باعث شد که پیاز زعفران دچار آسیب شود و گل‌زدایی اولیه اندام در زیر خاک به‌خوبی صورت نگیرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: همچنین در سال آبی قبل، کاهش بارندگی‌ها را در استان داشتیم که این خشکسالی‌های مستمر نیز بر کاهش برداشت زعفران تأثیرگذار است. وی سطح زیر کشت زعفران در خراسان جنوبی را ۱۸ هزار و ۱۵۲ هکتار اعلام کرد و افزود: پیش‌بینی می‌شود از این سطح ۳۰ تن زعفران برداشت شود که نسبت به سال قبل ۱۵ درصد کاهش دارد. جعفری خاطرنشان کرد: شهرستان قائنات با سطح زیر کشت 5هزار و ۲۶۰ هکتار، رتبه نخست برداشت زعفران را در این استان داراست و خراسان جنوبی رتبه نخست کیفیت زعفران در کشور و رتبه دوم تولید زعفران را بعد از خراسان رضوی دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی افزود: اغلب زعفران‌کاران این استان خرده‌مالک هستند یا مزارعی در سطح کوچک دارند.

نیم نگاه
​​​​​​​به دلیل خشکسالی و تغییرات اقلیمی پیش‌بینی می‌شود که برداشت زعفران در سال جاری نسبت به سال قبل ۱۵ درصد کاهش داشته باشد. در چند سال اخیر تغییرات اقلیمی در استان باعث کاهش عملکرد برخی محصولات کشاورزی به‌ویژه زعفران شده است.
گرمای شدید هوا ناشی از تغییرات اقلیمی در فصل تابستان امسال باعث شد که پیاز زعفران دچار آسیب شود و گل‌زدایی اولیه اندام در زیر خاک به‌خوبی تشکیل نشود

ایران زمین - بارش‌هایی که از چند روز گذشته در بیشتر استان‌های کشور شروع شده بر اساس اعلام سازمان هواشناسی تا روزهای پایانی هفته همراه با کاهش 3 تا 5 درجه‌ای هوا ادامه خواهد داشت و احتمال جاری شدن روان‌آب در مناطق شمالی و شرقی کشور وجود دارد.
«کبری رفیعی»، کارشناس سازمان هواشناسی در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به نفوذ هوای سرد در 2 روز آینده در برخی نقاط غرب، جنوب و شرق کشور و سواحل خزر، گفت: با نفوذ این توده هوا طی روزهای آینده تا پایان هفته دما در نیمه شمالی کشور بین ۳ تا ۵ درجه‌ای کاهش خواهد داشت.
وی ادامه داد: با ورود این سامانه بارش باران شدید طی امروز و فردا (سه‌شنبه و چهارشنبه) در استان‌های اردبیل، شمال آذربایجان‌ شرقی، سواحل شمالی کشور، ارتفاعات سمنان، خراسان‌شمالی، خراسان‌رضوی پیش‌بینی شده است.
کارشناس سازمان هواشناسی از متلاطم بودن دریای‌ خزر خبر داد و افزود: طی این 2 روز که ارتفاع موج در مناطق ساحلی به ۲.۵ متر و در مناطق فراساحل به حدود ۳ متر می‌رسد، لازم است فعالان دریایی و صیادان توجه لازم را داشته باشند.
رفیعی خاطرنشان کرد: شدت بارش‌ها در گیلان و غرب مازندران خواهد بود اما در اردبیل، ارتفاعات البرز و آذربایجان‌شرقی این بارش‌ها به شکل برف پدیدار می‌شود. در خراسان‌جنوبی، سیستان و بلوچستان، شرق هرمزگان و جنوب استان‌های کرمان، فارس و بوشهر، امروز رگبارهای پراکنده رخ می‌دهد.
وی اظهار داشت: در همه استان‌هایی که ذکر شده احتمال جاری شدن روان‌آب، لغزندگی جاده‌ها، اختلال در سفرهای بین شهری بویژه در عبور از گذرگاه‌های کوهستانی، احتمال ریزش کوه، احتمال آبگرفتگی محدود معابر، احتمال بالا آمدن سطح آب رودخانه‌ها و احتمال خسارت به صنعت کشاورزی وجود دارد؛ در این راستا ‌توصیه می‌شود احتیاط در سفرهای برون شهری، احتیاط در فعالیت کوهنوردی و جابه‌جایی عشایر کوچ‌رو، تسریع در کاشت محصولات پاییزه و تعجیل در برداشت محصولات آماده در دستور کار باشد.
این کارشناس سازمان هواشناسی با تأکید بر اینکه از فردا از شدت بارش‌ها در سواحل شمالی کشور کاسته می‌شود اما در نوار شرقی کشور همچنان بارش‌ها و کاهش دما تداوم خواهد داشت، افزود: با توجه به کاهش دمایی که  طی روزهای آینده در مناطق شمالی استان تهران، سمنان، گلستان، خراسان ‌شمالی، خراسان رضوی و مازندران، خراسان جنوبی، کرمان، سیستان و بلوچستان رخ می‌دهد، احتمال خسارت به محصولات کشاورزی وجود دارد از این رو به باغداران و کشاورزان توصیه می‌شود توجه لازم را نسبت به برداشت محصولات داشته باشند.
همچنین به صاحبان صنایع توصیه می‌شود برای مقابله با مخاطرات احتمالی، نسبت به تنظیم دمای مرغداری‌ها، دامداری‌ها و سالن‌های پرورشی، تنظیم دما و تأمین سوخت گلخانه‌ها، انتقال دام و کندوها از ارتفاعات به مناطق گرمتر و تأمین خوراک زمستانه برای کلونی‌های زنبورعسل و تخلیه لوله‌های آبیاری تحت فشار جهت جلوگیری از یخ‌زدگی اقدام کنند.