محدثه جعفری
خبرنگار

در میان زنانی که در عرصه‌های مختلف علمی، صنعتی و تولید، قدم‌های بزرگی برداشته و نام‌آور شدند، جا دارد در این روزها یادی کنیم از زنانی که هم نقش همسری دارند و هم مادری، هم در خانه مشغول کار هستند و هم در بیرون از خانه دوشادوش همسران‌شان در زمین‌های کشاورزی و... کار می‌کنند و برای اندک درآمد بیشتر اوقات فراغت‌شان را به گلیم‌بافی و فرش‌بافی مشغول‌اند. می‌خواهم از زنان روستایی و عشایری بگویم که پا به پای مردان و گاه حتی بیشتر از آنها کار می‌کنند تا چرخ زندگی‌شان هموارتر بچرخد. می‌خواهم از زنانی بگویم که یک تنه بدون همسر، مسئولیت زندگی و فرزند را به دوش می‌کشند هم مادر هستند  و هم پدر.
حال در این پستی و بلندی‌های روزگار، مسئولان و دولتمردان با نگاه ویژه‌ای که به این قشر بزرگ از جامعه دارند شرایطی را فراهم ساختند تا زنان عشایر، روستایی و کشاورز بتوانند خود را بیمه کنند و از مزایای بازنشستگی آن بهره‌مند شوند تا شاید دوران سالمندی و معیشت روزانه‌شان را بدون دغدغه در آرامش سپری کنند.
صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان، عشایر با 2میلیون و 461 هزار و 185 بیمه شده یا عضو توانسته است قدم محکمی برای جلوگیری از فقر سالمندی در میان روستاییان، عشایر و کشاورزان بردارد؛ آنچه در این صندوق بیمه‌ای به چشم می‌خورد حضور پررنگ زنان به‌عنوان بخش بزرگی از بیمه‌شدگان یا دریافت‌کنندگان مستمری است. طبق آمار صندوق 558 هزارو 433 نفر از اعضا که شامل بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران است، زنان روستایی و عشایری هستند. به‌طوری که در این صندوق بیمه اجتماعی 338 هزار و 575 نفر از بانوان به‌عنوان زنان ساکن روستا، 9 هزار و 36 نفر به‌عنوان ساکنین مناطق عشایری، 44 هزارو 29 نفر به‌عنوان زنان سرپرست خانوار روستایی و عشایری، مددجوی تحت پوشش سازمان بهزیستی و 34 هزارو872 نفر به‌عنوان زنان سرپرست خانوار روستایی و عشایری، مددجوی تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) در زمره بیمه‌شدگان و اعضای صندوق هستند.
عباس باقری مدیرکل آمار و محاسبات بیمه‌ای صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به نگاه این صندوق به بانوان می‌گوید: این صندوق در ابتدای سال‌های شکل گرفتنش، یعنی 1384 مسئولیت جذب و تحت پوشش قرار دادن تمام افراد ساکن در روستاها، افرادی که به هر شکلی به کار کشاورزی مشغول‌اند و تمام عشایر کشور به‌عنوان جامعه هدف اولیه این صندوق را داشت. از سال 89 به بعد جوامع مختلفی ازجمله رانندگان حمل بار و مسافر بین‌شهری یا برون‌شهری، ساکنین شهرهای زیر 20هزار نفر جمعیت، شاغلین فصلی، کارکنان مراکز و شرکت‌های وابسته به سازمان نظام مهندسی و منابع طبیعی کشور که در شهرهای زیر 20 هزار نفر باشند و کارکنان شرکت‌ها و مراکز وابسته به سازمان نظام دامپزشکی کشور و کشاورزان غیر ساکن در روستا بنا به نظر مجلس و دولت محترم به جامعه هدف این صندوق افزوده شدند تا بتوانیم افراد بیشتری را مشمول بهره‌مندی از مزایای بیمه اجتماعی و مستمری کنیم.
چگونگی عضویت در صندوق بیمه تأمین اجتماعی
وی ادامه می‌‌دهد: همان طور که می‌دانید در حال حاضر شرط حضور در این بیمه اجتماعی داشتن حداقل 18 سال سن و حداکثر 50 سال است که افراد تحت پوشش برای بهره‌مندی از مقرری این بیمه اجتماعی باید حداقل 65 سال سن و حداقل 15 سال سابقه بیمه‌پردازی داشته باشند. این صندوق بیمه اجتماعی در ابتدای تأسیس، سقف سنی برای ورود به این صندوق نداشت و از سال 84 تا سال 86 بدون سقف سنی از افراد ثبت‌نام به عمل آورده از سال 86 تا اواخر سال 92 براساس ضوابط و مقررات و محاسبات بیمه‌ای و کارشناسی، سقف سنی در این صندوق اعمال و مردان با داشتن حداکثر 55 سال و زنان با داشتن حداکثر 50 سال سن می‌توانستند به عضویت این صندوق در آیند. از اواخر سال 92 تا اوایل سال 96 مجدداً پذیرش عضویت متقاضیان از جامعه هدف بدون سقف سنی انجام گرفت و از مرداد ماه سال 1396 با تصویب و ابلاغ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، سقف سنی در صندوق اعمال و با شرط حداکثر 50 سال سن، عضویت مردان و زنان امکان‌پذیر شد.
یکی از بحث‌های مهمی که در این زمینه وجود دارد موضوع اعلام و انتخاب سطح و میزان درآمد ماهانه از سوی متقاضیان عضویت و بیمه در صندوق بیمه اجتماعی است که بر اساس آن حق بیمه سهم بیمه شده مشخص می‌شود افراد با داشتن حداقل 65 سال سن و حداقل 15 سال سابقه واریزی حق بیمه می‌توانند از مزایای مستمری بازنشستگی یا به تعبیری مستمری پیری و سالمندی بهره‌مند شوند که طبق آخرین آمار این صندوق تا پایان شهریورماه سال‌جاری 22 هزار 870 نفر از مستمری سالمندی، 82 هزار و 407 نفر از مستمری بازماندگان و 9 هزار و 336 نفر از مستمری ازکارافتادگی کلی و 49 هزار و 508 نفر از مستمری بازنشستگی پیش از موعد و در مجموع 164 هزار و 121 نفر از مستمری‌های صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر استفاده می‌کنند.مدیرکل آمار و محاسبات بیمه‌ای صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر با اشاره به تسهیلات ویژه دولت برای زنان روستایی، عشایر و کشاورز بیان می‌کند: بر اساس ماده 21 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، بانوانی که سه فرزند و بیشتر داشته باشند به‌صورت رایگان تحت پوشش این بیمه اجتماعی قرار خواهند گرفت و صد درصد حق بیمه این افراد را دولت متقبل شده است؛ آیین‌نامه اجرایی برای این قانون نوشته شده است که با تأیید و تصویب مفاد آن به اطلاع عموم مردم بویژه بانوان روستایی و عشایری مشمول خواهد رسید.
مزایای بلندمدت و بهره‌مندی از بازنشستگی
باقری با اشاره به اینکه نرخ حق بیمه در این صندوق بیمه اجتماعی 15 درصد است و 10 درصد آن را دولت به‌عنوان کارفرمای این گروه از جامعه متقبل شده است، می‌گوید: افراد تحت پوشش و متقاضی عضویت در این صندوق با انتخاب یکی از 8 سطح درآمدی صندوق که هر سال به تصویب هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق‌های تابعه می‌رسد و دارای یک کف حداقلی و یک سقف حداکثری است می‌توانند نسبت به بیمه‌پردازی خود در صندوق اقدام کنند. بیمه شده به‌صورت اختیاری می‌تواند یکی از این 8 سطح درآمدی را انتخاب کرده و 5 درصد حق بیمه‌اش را به‌صورت سالانه و یکجا یا به‌صورت اقساط 6ماهه یا 3ماهه به حساب صندوق واریز کند. طبق آخرین آمار، در شهریور 1401 تعداد اعضای صندوق 2میلیون  و 461 هزار و 185 نفر است، این آمار نسبت به سال گذشته 249 هزار و 258 نفر افزایش داشته که این افزایش معادل 11,3 درصد رشد است. شاید جالب باشد که بدانید بیشترین بیمه شده صندوق مربوط به استان آذربایجان شرقی با 245 هزار و 458 نفر است که باید با کمک رسانه‌ها، اطلاع‌رسانی بیشتری را در استان‌های مختلف داشته باشیم تا افراد واجد شرایط این صندوق به عضویت آن درآیند و از مزایای بلند مدت بیمه تأمین اجتماعی و بازنشستگی بهره‌مند شوند.
بیمه ازکارافتادگی و شرایط آن
وی می‌افزاید: این صندوق سه تعهد و مزایای بلند مدت را برای تحت پوششی‌هایش دنبال می‌کند. 
یک، مستمری سالمندی است که افراد با داشتن حداقل 65 سال سن و حداقل 15 سال سابقه پرداختی بیمه می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. 
دوم، مستمری ازکارافتادگی کلی است، در این بخش به دو صورت ارائه خدمت می‌شود؛ یکی ازکارافتادگی کلی ناشی از کار و دیگری ازکارافتادگی کلی غیر ناشی از کار است؛ در حوادثی که بواسطه شغل برای فرد ایجاد شده و موجب ازکارافتادگی کلی آن فرد می‌شود، قانون‌گذار فقط شرط ارتباط بیمه‌ای فرد را مد نظر قرار می‌دهد و بدون توجه به اینکه این فرد یک روز یا10 سال سابقه بیمه‌پردازی در صندوق داشته باشد مشمول مستمری ازکارافتادگی کلی خواهد شد. در حالت دوم یعنی ازکارافتادگی کلی غیر ناشی از کار دو شرط برایش در نظر گرفته شده است؛ اول آنکه باید در 10 سال گذشته سالی که حادثه برایش رخ داده حداقل یک سال برایش بیمه رد شده باشد و دوم اینکه در سالی که حادثه برایش رخ داده حداقل باید 90 روز بیمه‌پردازی داشته باشد تا از مزایای ازکارافتادگی کلی بهره‌مند شود. نکته قابل توجه برای استفاده از مزایای ازکارفتادگی کلی باید درصد آن بالای 66 درصد باشد که این میزان باید به تأیید کمیسیون پزشکی صندوق برسد.
باقری ادامه می‌دهد: تعهد سوم این صندوق مستمری بازماندگان است که براساس آیین‌نامه این بیمه اجتماعی اگر بیمه شده صندوق فوت کند که این فوت شدن دو حالت دارد، فوت در اثر حوادث ناشی از کار و فوت در اثر کهولت سن، بیماری یا حوادث غیر ناشی از کار. در مورد اول بدون توجه به اینکه فرد چند سال سابقه بیمه‌پردازی دارد مستمری به بازماندگانش تعلق خواهد گرفت. در مورد دوم فرد بیمه شده باید حداقل یک سال سابقه بیمه‌پردازی در 10 سال ماقبل فوت و دوم آنکه در یک سال آخر منتهی به فوت حداقل 3ماه سابقه بیمه‌پردازی داشته باشد، در این صورت بازماندگان واجد شرایط می‌توانند از مستمری بازماندگان بهره‌مند شوند. در بحث دریافتی مستمری بازماندگان بیشترین آمار ما متعلق به بانوان است. به طوری که 6هزار و 121 زن به‌عنوان بیمه شده اصلی صندوق از مزایای مستمری سالمندی، بازنشستگی پیش از موعد یا ازکارافتادگی کلی صندوق بیمه اجتماعی روستاییان، عشایر و کشاورزان بهره‌مند شده‌اند و مستمری دریافت می‌کنند. تعداد 80,487 نفر از بانوان روستایی و عشایری نیز به‌عنوان همسر یا فرزند دختر تحت کفالت بیمه شده اصلی مرد از مزایای مستمری بازماندگان صندوق استفاده می‌کنند.
وی در پایان صحبت‌هایش با اشاره به نحوه محاسبه دریافت مستمری در این صندوق بیمه می‌گوید: بر اساس آیین‌نامه فعلی صندوق، برای محاسبه مستمری استحقاقی افراد، ما میانگین 24 ماه آخر بیمه‌پردازی فرد را محاسبه، ضربدر سنوات بیمه‌پردازی و تقسیم بر 30 روز می‌کنیم. تبصره‌ای در ماده 19 آیین‌نامه اجرایی این صندوق وجود دارد که اگر میزان مستمری استحقاقی افراد از دو سوم میانگین درآمد یک سال آخری که براساس آن حق بیمه به صندوق واریز کرده است کمتر باشد صندوق موظف است دو سوم سطح درآمد یک سال آخر بیمه شده را به‌عنوان مستمری ترمیمی، به ایشان پرداخت کند. برای مثال دو سوم سطح 8 که امسال درآمد مندرج در آن، 2میلیون و 660 هزار تومان است مبلغ یک میلیون و 773 هزار تومان می‌شود. بیمه‌شده صندوق زمانی مستمری کامل از صندوق دریافت می‌کند که سابقه بیمه‌پردازی‌اش به 30 سال یا بیشتر از آن رسیده باشد.