هوای «تنها یک زمین» را داشته باشیم

بیتا میرعظیمی
مترجم
تنوع زیستی به موجودات زنده بی‌شمار - گیاهان و جانوران - و اکوسیستم‌هایی اطلاق می‌شود که در سیاره زمین وجود دارند. این سیستم‌ها همانند یک شبکه پیچیده رفتار کرده و عملکردهای فردی و جمعی خود را به طور یکپارچه مدیریت می‌کنند. در نگاهی دقیق‌تر تمامی گونه‌های گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم‌ها، تنوع شگفت‌انگیز ژن‌ها در گونه‌های گیاهی و جانوری، اکوسیستم‌های متنوع نظیر بیابان‌ها، جنگل‌ و... همگی بخشی از تنوع زیستی زمین به‌شمار می‌روند. اکوسیستم‌ها، در طول تاریخ قادر به تطبیق با شرایط متغیر محیطی و آب و هوایی هستند. اما امروزه با دخالت انسان و بهره‌برداری شتابان از منابع طبیعی، همگامی طبیعت با محیط انسانی دشوار شده و آن را تا مرز فروپاشی احتمالی کشانده است. طی سال‌ها، صدها گونه گیاهی و جانوری منقرض شده و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و عمدتاً به‌دلیل فعالیت‌های استثماری انسان روی  کره زمین، حدود 20 درصد از کل گونه‌های حیات در 25 سال آینده منقرض خواهند شد.
واقعیت این است که تغییر اقلیم، یک فرایند طبیعی است که بی‌وقفه در طول قرن‌ها تا هزاره‌ها رخ داده و تأثیرش را بر اکوسیستم زمین گذاشته است. با این حال، به‌دلیل تأثیرات انسانی که تلفات قابل توجهی نیز بر محیط طبیعی داشته است، این فرایند طولانی به‌سرعت طی دهه‌های اخیر افزایش پیدا کرده است. این تغییر ناگهانی آب و هوا برای بسیاری از اکوسیستم‌ها در سراسر جهان فاجعه‌بار بوده و ساختار و عملکرد آنها را مختل کرده است.
تمامی اقیانوس‌های روی زمین، به‌شدت تحت تأثیر تغییرات آب و هوایی قرار گرفته‌اند. تغییرات آب و هوایی تأثیر طولانی مدتی بر تنوع زیستی ما داشته و در برخی موارد، از نقطه اوج نیز گذشته است. اثرات گرمایش جهانی و آلودگی در اقیانوس‌ها به جذب انرژی با سرعت بسیار بالاتری نسبت به ارگانیسم‌های مستقر در خشکی منجر شده و سرعت اسیدی شدن اقیانوس‌ها را دوچندان کرده است. این پدیده، مناطق مرده اقیانوسی را ایجاد کرده و مناطق وسیعی در امتداد خطوط ساحلی را فاقد حیات کرده است. علاوه بر این، این مناطق فاقد حیات، مستقیماً بر زنجیره غذایی اقیانوس‌ها تأثیر گذاشته و حتی روند انقراض قریب الوقوع آنها را تسریع بخشیده است. اما مشکلات به همین جا ختم نمی‌شود، چرا که در نتیجه گرمایش زمین، آب اقیانوس‌ها گرما و انرژی بیشتری را جذب کرده و منبسط می‌شود. این فرایند همان چیزی است که با عنوان (تسریع اثر گلخانه‌ای (CO2) و گازهای متان منتشر شده از بخش صنعتی) از آن یاد می‌شود. این پدیده منجر به افزایش سطح آب دریا شده و خطر سیل و در برخی موارد غرق کامل جزایر کوچک را افزایش می‌دهد. این پدیده همه ساله هزاران گونه جزیره‌ای را از بین برده و اثرات مخربی را بر اکوسیستم این مناطق برجای می‌گذارد. این در حالی است که معاهدات جهانی همانند توافقنامه پاریس، بارها و بارها بر اهمیت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای جبران آسیب‌های وارده بر محیط‌ زیست تأکید کرده‌اند؛ اما آیا گوش شنوایی وجود دارد؟!
تا زمانی که تلاش جدی برای کاهش و انطباق راهبردهای توسعه فعلی جهت پایدار شدن صورت نگیرد، امید چندانی برای نجات زمین وجود ندارد. ما برای نجات «تنها یک زمین» باید مراقب اعمال خود بوده و رفتار صحیح خود را در برخورد با طبیعت به فرزندانمان بیاموزیم. یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای نجات سیاره‌ زمین، گسترش آگاهی در سطح فردی از طریق گفتمان با خانواده، دوستان، همسایگان، فرزندان است. بهتر است از وسایل نقلیه الکتریکی استفاده کرده یا گاز طبیعی فشرده CNG را برای وسایل نقلیه خود انتخاب کنیم. همچنین از پلاستیک به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین اجزای بدبختی سیاره زمین، اجتناب کرده و از حمل بطری یا کیسه‌های پلاستیکی خودداری کنیم.
در حقیقت نسل‌های آینده نیازمند رویکردی متفکرانه به محیط‌ زیست و همچنین درک این موضوع است که بشر و محیط‌ زیست باید در کنار یکدیگر و در تعامل با هم باشند. تنها در این صورت است که تنوع زیستی تقویت شده و تغییرات آب و هوایی کاهش پیدا می‌کند. از سویی دیگر تصمیمات فردی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر محیط‌ زیست، تنوع زیستی و تغییرات آب و هوا داشته باشد. بهتر است در هفته محیط زیست، به یاد داشته باشیم که «تنها یک زمین» وجود دارد؛ بیاییم متعهد شویم که سبک و سیاق زندگی خود را هوشمندانه، پایدار، متفکرانه و در تعامل پایدار با طبیعت و محیط‌ زیست انتخاب کرده و با این روش از «تنها یک زمین» محافظت کنیم.