بی‌تعرفه‌ با هزینه‌های تولید بالا

محسن بوالحسنی  
خبرنگار
اگر نگاهی به سایت‌های فروش بلیت تئاتر (مثل تیوال و...) بیندازید متوجه می‌شوید که قیمت بلیت آثار نمایشی، رقمی است متغیر که از سی، چهل هزار تومان شروع می‌شود و به دویست یا سیصد‌هزار تومان و البته گاهی هم به قیمت‌های نجومی بالاتر از این ارقام می‌رسد که بیشتر به آنچه تئاترهای لاکچری معروف شده‌اند، مربوط می‌شود. در شرایطی که کرونا چند ماهی می‌شود عقب نشسته تا سالن‌های فرهنگی از قبیل سالن‌های تئاتر باز هم چراغ‌شان را روشن کنند، دیدن این ارقام و نبودن هیچ متر و معیار مشخصی برای تعیین قیمت بلیت، خواه‌ناخواه مخاطبان تئاتر را به دو گروه تقسیم می‌کند که یک‌ طرف این معادله کسانی هستند که خرید بلیت‌هایی با قیمت‌های بالا برایشان ممکن و طرف دیگر را گروه تشکیل می‌دهند که قید دیدن یک اثر نمایشی را با دیدن قیمت بلیت می‌زنند. چند سال پیش، برای کنسرت‌ها گمانه‌زنی‌ها و اقداماتی صورت گرفت تا سطح قیمت‌ بلیت اجراهای موسیقی‌ به شکلی استاندارد و توجیه‌پذیر تعیین شود که البته بحث درباره نتیجه این نگاه نظارتی بماند به‌جای خود، اما در حوزه تئاتر اگر قرار باشد استانداردسازی در زمینه تعیین قیمت نهایی بلیت صورت بگیرد باید چه نکته‌هایی مد نظر قرار بگیرد ، یا آیا در حوزه‌ تئاتر اصلاً چنین امکانی شدنی‌ و مثبت است یا خیر. اگر بنا را بر این بگذاریم که این قیمت‌های استاندارد در نهایت به شکل و شرایطی برسد که اقشار بیشتری از جامعه بتوانند آثار نمایشی را در سالن‌های خصوصی و دولتی به تماشا بنشینند باید از چه زاویه‌ای به بحث نگاه کرد؟ البته در مورد سالن‌های دولتی، وضع کمی مشخص است و تعرفه‌ها و مراوده‌ سالن‌هایی مثل تئاترشهر با تولیدکنندگان و تهیه‌کنندگان آثار نمایشی معین و در نهایت قیمت بلیت‌فروشی دارای ساز و کار مشخصی است و تخفیف‌ها و امکاناتی که به مخاطبان ارائه می‌دهد، کار را برای اهل تئاتری که به تئاترشهر یا مجموعه‌هایی از این دست می‌روند ساده‌تر می‌کند. در مورد تماشاخانه‌های خصوصی چطور؟ چه پارامترهایی برای تعیین قیمت بلیت وجود دارد و آیا امکان استانداردسازی قیمت بلیت آثار نمایشی وجود دارد؟ «ایران» برای پاسخ به این سؤالات پای صحبت‌های شاهین چگینی مدیر تماشاخانه مشایخی و محمد گودرزیانی مدیر تولید و تهیه‌کننده تئاتر نشسته است.
سخت و حتی ناشدنی‌
شاهین چگینی مدیر تماشاخانه استاد مشایخی ضمن پاسخ به این سؤال که آیا می‌شود در حوزه استانداردسازی قیمت بلیت ساز و کاری در نظر گرفت یا نه .به این مسأله اشاره می‌کند که چه عواملی باعث کم یا زیاد شدن قیمت بلیت می‌شود. او می‌گوید: «بحث اول اقتصادی است. یعنی طبیعتاً قیمت هر کالایی که تولید می‌شود ارتباط مستقیمی دارد با نرخ تمام شده مواد اولیه و جمع این عددهاست که قیمت نهایی محصول را مشخص می‌کند. طبیعتاً در همه حوزه‌های اقتصادی هم کنترل قیمت و هم مصوباتی برای یکسان‌سازی‌ها وجود دارد به این معنی که پارامترهای دخیل در نظر گرفته می‌شوند اما کنترل روی این قیمت‌ مواد اولیه هم وجود دارد و از یک سطح مشخص بالاتر نمی‌روند و در نهایت یک قیمت مصرف‌کننده روی کالا می‌خورد و راهی بازار می‌شود. در تئاتر متغیرهایی وجود دارد که بحث را با سایر حوزه‌ها متفاوت می‌کند و به همین دلیل هم کنترل قیمت و استانداردسازی مد نظر بسیار سخت و حتی ناشدنی‌ است.» چگینی در توضیح این مسأله می‌گوید: «در حوزه تئاتر آیا می‌توانیم قیمت‌گذاری برای بازیگر تئاتر انجام بدهیم؟ خیر. هیچ‌گونه سقف و کف و تعرفه‌ای از بازیگر گرفته تا دکور، صحنه، لباس و تمام اجزای یک اثر نمایشی برای تولید یک اثر نمایشی وجود ندارد که بشود براساس آن گفت تعرفه‌ها مشخص است پس قیمت نهایی بلیت هم مشخص خواهد بود. اول باید قیمت‌ تمام شده اجزای مختلف تولید یک اثر نمایشی مشخص و قانون‌مند شود تا در نهایت برسیم به قیمت بلیت. وقتی دسترسی و امکان این استانداردسازی وجود نداشته باشد طبیعتاً نتیجه هم این می‌شود که هر تهیه‌کننده‌ای براساس هزینه‌های تمام‌شده‌اش قیمت بلیت اثرش را تعیین کند و به همین دلیل هم هر اثری با اثر دیگر تفاوت قیمت دارد. سالن‌داری مثل من هم عدد مشخصی از روی صحنه رفتن یک اثر نمایشی برمی‌دارد و عملاً گروه نمایشی است که قیمت بلیت را براساس کیفیت و هزینه‌ها و دستمزدهایش تعیین می‌کند. دولت اگر صرفاً نقش نظارتی داشته باشد هیچ کاری از پیش نمی‌رود بلکه باید بخش حمایتی را هم فعال کند و به مجموعه‌های تئاتری از سالن تا عوامل اجرایی بگوید بخشی از هزینه‌های شما را ما به صورت سوبسید پرداخت می‌کنیم شما هم قیمت بلیت را در حد مشخصی حفظ کنید تا مردم برای تهیه‌ بلیت به مشکل نخورند و سبد کالای فرهنگی از سبد خانوارشان حذف نشود. در واقع باید یک مجموعه در کنار هم قرار بگیرند. کار به شکل دستوری و غیرکارشناسی نه تنها پیش نمی‌رود بلکه باعث ایجاد خلأهای بزرگ‌تری در این زمینه می‌شود.»
هزینه‌های بالای تولید
محمد گودرزیانی مدیر تولید و تهیه‌کننده تئاتر هم در پاسخ به این سؤال از چالش‌های پیش روی قیمت‌گذاری بلیت اجراهای تئاتر می‌گوید. گودرزیانی معتقد است کمتر کسی در تئاتر به فکر سود است و در نهایت همین که هزینه‌هایشان برگردد راضی هستند و هزینه‌ها هم جز از راه بلیت‌فروشی تأمین نمی‌شود. او می‌گوید: «اینکه استانداردسازی در زمینه قیمت بلیت آثار نمایشی صورت بگیرد حتماً اتفاق خوبی است اما این اتفاق نه یک‌شبه اتفاق می‌افتد و نه به شکل دستوری. پارامترهای مختلفی وجود دارد که باعث تعیین نرخ بلیت می‌شود و اگر قرار است به طور حرفه‌ای و درست بیاییم و درباره قیمت حرف بزنیم و سقف و کفی برایش در نظر بگیریم به عقیده من اول باید کارگروهی شامل تمام چهره‌های مطرح تئاتری در حوزه‌های مختلف تشکیل شود و با هم‌افزایی و همفکری کار را پیش برد. تهیه‌کننده وقتی با انواع و اقسام هزینه‌ها مواجه است و راهی بجز بلیت فروشی ندارد طبیعی است قیمت را طوری تعیین می‌کند که حداقل برگشت پول داشته باشد.» او می‌گوید: «چندین سال پیش انجمن‌ هنرهای نمایشی برای تولید اثر مشارکت می‌کرد و بخشی از آثار را حمایت می‌کرد و در نهایت قیمت بلیت‌ها هم چیزی بود معقول اما در حال حاضر با این تعدد گروه‌های نمایشی و سالن‌های خصوصی واقعاً چنین کاری به نظر امکان‌‌پذیر نیست مگر با در نظر گرفتن تمام ریزه‌کاری‌ها و جزئیات که این جزئیات هم جز با هم‌اندیشی با اهالی تئاتر به دست نمی‌آید. مسأله این است که تولید اثر بسیار هزینه‌بر است و هر روز هم این هزینه‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود و اگر همه اینها ساز و کاری پیدا کنند حتماً نتیجه‌بخش است.»